Trông trăng nhớ bạn – 2

Năm ngoái đêm nay cũng tháng này,
Cùng ai ta ngắm bóng trăng đây?
Bóng trăng vẻ đẹp còn như trước,
Vẻ đẹp người yêu có đổi thay!

*

Trăng Xưa Còn Đó, Người Xưa Đổi Thay?

Có những đêm trăng không chỉ sáng trên bầu trời mà còn hắt ánh vào lòng người, soi rọi những hồi ức cũ. Đêm nay, dưới vầng trăng ấy, Đông Hồ đã để lòng mình trôi theo dòng hoài niệm, chạm đến những kỷ niệm của một năm trước. Bài thơ Trông trăng nhớ bạn không chỉ là lời tự sự về một cuộc hội ngộ nay đã thành quá vãng, mà còn là nỗi băn khoăn về lòng người – liệu thời gian có làm thay đổi tình cảm của người tri kỷ?

Ánh trăng và nỗi nhớ của kẻ ở lại

“Năm ngoái đêm nay cũng tháng này,
Cùng ai ta ngắm bóng trăng đây?”

Hai câu thơ mở đầu như một tiếng thở dài. Một năm trước, vào đúng thời khắc này, nhà thơ đã từng có ai đó bên cạnh, cùng ngắm trăng, cùng sẻ chia khoảnh khắc. Nhưng giờ đây, người ấy đâu? Không gian vẫn thế, thời gian cũng chẳng khác, chỉ có con người là không còn như trước.

Câu hỏi đặt ra không hẳn để tìm kiếm câu trả lời, mà chỉ để khơi lên một nỗi trống vắng. Chữ “ai” như vang vọng giữa đêm dài, như một dư âm xa xăm, để rồi tất cả chỉ còn lại một mình tác giả với ánh trăng.

Trăng còn vẹn nguyên, lòng người ai hay?

“Bóng trăng vẻ đẹp còn như trước,
Vẻ đẹp người yêu có đổi thay!”

Ánh trăng vẫn vẹn nguyên, chẳng hề suy suyển dù một năm đã qua. Trăng vẫn sáng, vẫn dịu dàng, vẫn tỏa ánh xuống nhân gian. Nhưng con người thì sao? “Vẻ đẹp người yêu có đổi thay!” – câu hỏi không chỉ hướng về người tri kỷ năm nào, mà còn là sự phân vân, ngờ vực của thi nhân trước những đổi thay của lòng người.

Liệu người có còn nhớ đêm trăng năm ấy? Liệu tình cảm có còn vẹn nguyên như ánh trăng kia, hay đã phai mờ theo tháng năm? Không có câu trả lời, chỉ có nỗi bâng khuâng day dứt.

Thông điệp của bài thơ

Bài thơ ngắn gọn nhưng chứa đựng một nỗi lòng sâu thẳm. Đằng sau những vần thơ giản dị là nỗi trăn trở về sự đổi thay của con người trước thời gian.

Trăng – biểu tượng của sự trường tồn, của những gì bất biến – đã trở thành đối trọng với lòng người, vốn dễ thay đổi theo dòng đời. Đông Hồ không khẳng định hay trách móc, chỉ đặt ra một câu hỏi, nhưng câu hỏi ấy lại day dứt hơn mọi lời trách móc, vì nó gợi lên sự chông chênh, lạc lõng giữa cái không gian tưởng như thân quen mà lại trở nên xa vời.

Có những thứ vẫn còn, nhưng không còn vẹn nguyên. Có những người đã từng ở bên, nhưng giờ chỉ còn lại trong ký ức. Trăng xưa còn đó, nhưng tình xưa – liệu có còn như ánh trăng vẹn nguyên, hay đã nhạt nhòa như một giấc mộng qua?

*

Đông Hồ – Nhà thơ và người bảo tồn văn hóa dân tộc

Đông Hồ (1906-1969), tên thật Lâm Tấn Phác, là một nhà thơ, nhà giáo, nhà nghiên cứu văn học có tầm ảnh hưởng lớn đối với nền văn học Việt Nam. Sinh ra tại Hà Tiên, vùng đất giàu truyền thống văn hóa, ông sớm bộc lộ niềm say mê đối với quốc văn và quốc ngữ, từ đó dành trọn đời để nghiên cứu, giảng dạy và sáng tác bằng tiếng Việt.

Là thành viên của nhóm “Hà Tiên tứ tuyệt”, Đông Hồ không chỉ sáng tác thơ mà còn viết văn, ký, khảo cứu, góp phần quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy văn hóa dân tộc. Ông từng sáng lập Trí Đức học xá, xuất bản tuần báo Sống, điều hành nhà xuất bản Bốn Phương và tạp chí Nhân Loại, với mục tiêu cổ vũ tinh thần dân tộc, đề cao giá trị tiếng Việt.

Thơ và văn của ông nhẹ nhàng, sâu sắc, giàu tình cảm, đi từ thể loại truyền thống đến hiện đại. Những tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến Thơ Đông Hồ, Linh Phượng, Cô gái xuân, Hà Tiên thập cảnh… Bên cạnh đó, ông cũng được biết đến là người tiên phong trong việc phát triển thư pháp chữ Quốc ngữ.

Cuộc đời và sự nghiệp của Đông Hồ là minh chứng cho một tấm lòng tha thiết với văn hóa Việt Nam. Ông mất năm 1969 ngay trên bục giảng khi đang giảng bài thơ Trưng Nữ Vương, để lại một di sản văn học đáng trân trọng.

Viên Ngọc Quý