Trưa hè
Dưới gốc đa già, trong vũng bóng,
Nằm mát, đàn trâu ngẫm nghĩ nhai.
Ve ve rung cánh, ruồi say nắng;
Gà gáy trong thôn những tiếng dài.
Trời lơ cao vút không buông gió;
Đồng cỏ cào phô cánh lượt hồng,
Êm đềm sóng lụa trôi trên lúa;
Nhạc ngựa đường xa rắc tiếng đồng.
Quán cũ nằm lười trong sóng nắng,
Bà hàng thưa khách ngủ thiu thiu
Nghe mồ hôi chảy đầm như tắm…
Đứng lặng trong mây một cánh diều.
Cành thưa, nắng tưới, chim không đứng;
Quả chín bâng khuâng rụng trước hè.
Vài cô về chợ buông quang thúng
Sửa lại vành khăn dưới bóng tre.
Thời gian dừng bước trên đồng vắng;
Lá ngập ngừng sa nhẹ lướt ao.
Như mơ đường khói lên trời nắng;
Trường học làng kia tiếng trống vào.
*
Trưa Hè – Khoảnh Khắc Bình Yên Giữa Làng Quê
Mỗi mùa hè về, nắng trải dài trên những cánh đồng, len lỏi qua từng tán cây và phủ một màu vàng óng ả lên mọi cảnh vật. Trong Trưa hè, Bàng Bá Lân đã vẽ nên một bức tranh làng quê giữa cái oi ả, nhưng không hề ngột ngạt hay bức bối. Ngược lại, mỗi hình ảnh trong thơ đều mang đến cảm giác yên bình, chậm rãi – như thể thời gian cũng muốn dừng lại để tận hưởng vẻ đẹp bình dị của một ngày hè nơi thôn dã.
Bức tranh làng quê – tĩnh lặng mà sống động
Từ những câu thơ đầu tiên, tác giả đưa ta về một miền quê quen thuộc với những hình ảnh đặc trưng:
“Dưới gốc đa già, trong vũng bóng,
Nằm mát, đàn trâu ngẫm nghĩ nhai.
Ve ve rung cánh, ruồi say nắng;
Gà gáy trong thôn những tiếng dài.”
Không gian dường như lặng đi dưới cái nắng trưa, chỉ có bóng râm của cây đa già che chở cho đàn trâu đang nhẩn nha nhai cỏ. Sự tĩnh lặng ấy không phải là sự trống vắng, mà là một nét đặc trưng của trưa hè: chỉ còn tiếng ve ngân đều đều, tiếng gà gáy vọng xa và những chuyển động chậm rãi của cảnh vật. Mọi thứ đều như đang hòa vào nhịp điệu chầm chậm của buổi trưa làng quê.
Những chuyển động nhẹ nhàng của thiên nhiên
Trưa hè không hẳn là tĩnh mịch tuyệt đối, mà ẩn chứa trong đó là những nhịp điệu riêng, mềm mại như sóng lụa trôi trên cánh đồng lúa:
“Trời lơ cao vút không buông gió;
Đồng cỏ cào phô cánh lượt hồng,
Êm đềm sóng lụa trôi trên lúa;
Nhạc ngựa đường xa rắc tiếng đồng.”
Bầu trời cao xanh vời vợi, không một ngọn gió lay động. Nhưng ngay giữa cái im lặng ấy, cánh đồng vẫn như có nhịp thở riêng, khi từng vạt lúa uốn lượn mềm mại dưới ánh nắng. Từ xa, tiếng vó ngựa khua leng keng trên con đường làng, gợi lên nét đẹp mộc mạc của cuộc sống nông thôn.
Hơi thở của con người trong nắng trưa
Nắng hè rực rỡ nhưng cũng là lúc con người chậm lại để tránh cái nóng gay gắt. Những hình ảnh trong thơ đều mang dáng vẻ uể oải, nhưng lại khiến ta cảm nhận rõ hơn nét đẹp đời thường của thôn quê:
“Quán cũ nằm lười trong sóng nắng,
Bà hàng thưa khách ngủ thiu thiu
Nghe mồ hôi chảy đầm như tắm…
Đứng lặng trong mây một cánh diều.”
Quán nước ven đường cũng như lười biếng trước cái nắng gay gắt. Bà hàng ngả lưng ngủ trưa, mặc cho mồ hôi chảy ròng ròng trong cái nóng hừng hực của mùa hè. Chỉ có một cánh diều lơ lửng giữa trời cao, như một điểm nhấn của sự tĩnh lặng, gợi lên hình ảnh tuổi thơ hồn nhiên nơi đồng quê.
Và đâu đó, những con người vẫn tiếp tục công việc của mình:
“Cành thưa, nắng tưới, chim không đứng;
Quả chín bâng khuâng rụng trước hè.
Vài cô về chợ buông quang thúng
Sửa lại vành khăn dưới bóng tre.”
Những người phụ nữ vừa trở về sau buổi chợ sáng, thong thả chỉnh lại vành khăn, nghỉ ngơi dưới bóng tre. Mọi thứ đều chậm rãi, không vội vã, không xô bồ – như chính nhịp sống hiền hòa của miền quê.
Thời gian như ngừng lại, rồi khẽ trôi đi
Cái hay của bài thơ nằm ở chỗ, tác giả không chỉ vẽ nên khung cảnh mà còn gợi lên cảm giác về thời gian – một buổi trưa cứ như kéo dài bất tận, nhưng rồi cũng khẽ trôi qua trong sự chuyển động nhẹ nhàng của thiên nhiên:
“Thời gian dừng bước trên đồng vắng;
Lá ngập ngừng sa nhẹ lướt ao.
Như mơ đường khói lên trời nắng;
Trường học làng kia tiếng trống vào.”
Hình ảnh lá rơi nhẹ nhàng, làn khói lam mơ hồ trong nắng trưa – tất cả gợi lên một không gian vừa thực vừa mộng. Nhưng rồi, sự tĩnh lặng ấy cũng sẽ kết thúc khi tiếng trống trường vang lên báo hiệu giờ học chiều. Đó là khoảnh khắc đánh thức tất cả, kéo con người trở lại với nhịp sống thường ngày.
Lời kết – Một vẻ đẹp lặng lẽ mà bình yên
Trưa hè của Bàng Bá Lân không chỉ đơn thuần là một bức tranh về thiên nhiên, mà còn là một lát cắt tinh tế về cuộc sống làng quê Việt Nam. Dưới cái nắng oi ả, mọi thứ đều chậm rãi, từ bước chân của con người đến những chuyển động của thiên nhiên. Nhưng chính trong sự tĩnh lặng ấy, ta lại cảm nhận được sự bình yên, một vẻ đẹp dung dị nhưng đầy sức sống.
Bài thơ không chỉ gợi nhớ về một miền quê xa xăm trong ký ức, mà còn khiến ta trân trọng hơn những khoảnh khắc bình dị của cuộc sống. Bởi lẽ, dù có đi xa đến đâu, có trải qua bao nhiêu mùa hè nữa, thì hình ảnh một buổi trưa quê hương vẫn sẽ mãi in sâu trong tâm hồn – như một miền ký ức không bao giờ phai nhạt.
*
Bàng Bá Lân – Nhà thơ của hồn quê Việt
Bàng Bá Lân (1912–1988) là một nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, nổi bật với những vần thơ mộc mạc, giản dị nhưng thấm đẫm tình quê hương và nhân sinh. Ông là một trong những gương mặt chủ chốt của phong trào Thơ Mới, với phong cách trữ tình, nhẹ nhàng và giàu hình ảnh.
Thơ Bàng Bá Lân phản ánh vẻ đẹp của làng quê Việt Nam, từ những buổi trưa hè, xóm chợ chiều đông đến hình ảnh mái trường làng, vườn dừa xanh mướt. Bên cạnh đó, ông còn có những vần thơ sâu sắc về tình yêu, hoài niệm và triết lý nhân sinh. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm Trưa hè, Xóm chợ chiều đông, Vườn dừa, Giai nhân…
Không chỉ là nhà thơ, Bàng Bá Lân còn là nhà giáo và nhiếp ảnh gia, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn hóa Việt Nam. Thơ ông như một bức tranh làng quê yên bình, là tiếng lòng của những tâm hồn yêu thương vẻ đẹp dung dị mà vĩnh hằng của đất nước.
Viên Ngọc Quý.
