Về thăm huyện quê hương đổi mới

Đêm ngủ ở Tuy Phước là để mà không ngủ
Những con dế cùng tôi thức suốt năm canh.
Thức những ngôi sao, thức những bóng cành,
Đêm quê hương thương cái hương của đất…

Ngủ không được bởi gió nồm từ biển lên cứ nhắc:
– “Trọn mình anh đã nằm giữa lòng tôi
Khi má anh sinh ra
Anh đã thở hơi nước mắm ngon của vạn Gò Bồi
Nên tới già thơ anh còn được đậm đà thấm thía…”
Ngủ không được bởi nhớ cha tôi là thầy đồ Nghệ
Đem tôi theo ngồi dạy học các làng
Nghe bài chòi cắc cụp cắc ở chợ Tết xã Văn Quang.
Ôm cái cột đình làng Luật Bình rồng lượn…
Tim ta ơi, ta đố em ngủ được
Khi những buổi trưa của tuổi nhỏ lại về:
Đi lượm xoài non rụng với khèo me
Một cái vườn hoang là một địa đàng cho mình khám phá!
Có gì hơn mẹ với con, có chi bằng cơm với cá
“Lục lạc kêu rang rảng, bánh tráng bẻ giòn giòn”
Những ngọt bùi của quê má thân thương
Cái sân trường có trái vông đồng rụng xuống…

Bây giờ Tuy Phước rộng đồng tốt ruộng
Con đê ngăn mặn gió biển ru trời
Đập Thạnh Hoà kênh mương toả xanh tươi
Tiếng trạm bơm động ba hồ chứa nước…
Một mảnh thịt của hồn ta, ôi Tuy Phước!
Bà ngoại ta còn phảng phất ở đâu đây…
Bánh ít lá gai, bấnh ú mập đầy,
Hoa quả bốn mùa cũng từ ngoại mà ra tất cả…

– Đêm ngủ ở Tuy Phước để mà không ngủ
Thức với quê hương như vậy đã vừa đâu.
Nguyện thơ tôi còn được thức mai sau,
Với Tổ quốc, ngày nào còn đất nước!

16/2/1982 – 25/2/1982

Huyện Tuy Phước thuộc tỉnh Bình Định cũ (Nghĩa Bình).

*

Tuy Phước – Nỗi Nhớ Không Ngủ Trong Tim Người Thi Sĩ

Có những vùng đất không chỉ là nơi chôn nhau cắt rốn mà còn là linh hồn, là máu thịt của một con người. Đối với Xuân Diệu, quê hương Tuy Phước không chỉ là một địa danh, mà còn là nơi ghi dấu bao kỷ niệm, là nguồn cội của thi ca, là suối nguồn cảm xúc nuôi dưỡng trái tim ông. Bài thơ Về thăm huyện quê hương đổi mới không chỉ là một bài thơ hoài niệm mà còn là tiếng lòng của một người con xa quê, trở về để lắng nghe từng hơi thở của đất mẹ, để thấy sự đổi thay mà vẫn vẹn nguyên tình yêu sâu đậm dành cho nơi chôn nhau cắt rốn.

Một đêm không ngủ – thức cùng quê hương

“Đêm ngủ ở Tuy Phước là để mà không ngủ
Những con dế cùng tôi thức suốt năm canh.”

Câu thơ mở đầu đã gợi lên một cảm giác thao thức, bồn chồn. Trở về quê hương, nhưng thay vì được chìm vào giấc ngủ bình yên, Xuân Diệu lại thức cùng đêm, cùng những con dế, cùng những ngôi sao và bóng cây. Đó là sự thao thức của một trái tim nặng lòng với quê hương, một nỗi nhớ không nguôi, một tình cảm không thể nào xoa dịu.

Gió nồm từ biển khơi, hương đất mẹ, hơi nước mắm từ vạn Gò Bồi – tất cả ùa về trong ký ức ông, nhắc nhở ông rằng quê hương đã thấm vào từng hơi thở, từng dòng máu, từng câu thơ của ông từ thuở ấu thơ đến khi đã thành danh.

Những ký ức ngọt ngào – quê hương là cội nguồn yêu thương

“Ngủ không được bởi nhớ cha tôi là thầy đồ Nghệ
Đem tôi theo ngồi dạy học các làng.
Nghe bài chòi cắc cụp cắc ở chợ Tết xã Văn Quang.”

Hình ảnh người cha, người thầy, những buổi chợ Tết, những trò chơi thuở bé – tất cả tạo nên một không gian đậm chất quê hương mà chỉ những ai từng gắn bó mới có thể cảm nhận hết. Quê hương không chỉ là nơi sinh ra, mà còn là những ký ức ngọt ngào, những trò chơi trẻ thơ, những món ăn dân dã:

“Có gì hơn mẹ với con, có chi bằng cơm với cá
“Lục lạc kêu rang rảng, bánh tráng bẻ giòn giòn””

Những câu thơ không chỉ là nỗi nhớ mà còn là sự trân quý những giá trị giản dị, thiêng liêng nhất của quê hương.

Sự đổi thay và niềm tự hào về quê hương hôm nay

Không chỉ hoài niệm về quá khứ, Xuân Diệu còn tự hào trước sự đổi thay của Tuy Phước:

“Bây giờ Tuy Phước rộng đồng tốt ruộng
Con đê ngăn mặn gió biển ru trời
Đập Thạnh Hoà kênh mương toả xanh tươi
Tiếng trạm bơm động ba hồ chứa nước…”

Quê hương không chỉ là một miền ký ức mà còn là một vùng đất đang vươn mình đổi mới, phát triển. Nhà thơ nhìn thấy sự trù phú, những công trình thủy lợi, những cánh đồng tốt tươi – đó là dấu hiệu của một quê hương ngày càng giàu đẹp, vững vàng trong sự nghiệp xây dựng đất nước.

Lời nguyện ước: thơ mãi thức cùng quê hương

“Đêm ngủ ở Tuy Phước để mà không ngủ
Thức với quê hương như vậy đã vừa đâu.
Nguyện thơ tôi còn được thức mai sau,
Với Tổ quốc, ngày nào còn đất nước!”

Câu thơ khép lại bài thơ nhưng lại mở ra một khát vọng lớn lao. Xuân Diệu không chỉ thức cùng quê hương trong một đêm, mà ông còn muốn thơ mình mãi mãi thức cùng đất nước. Tình yêu quê hương trong ông không phải là sự hoài niệm thụ động mà là niềm tin, là sự gắn bó với sự đổi thay, là mong muốn đóng góp cho quê hương, cho đất nước bằng chính những vần thơ của mình.

Lời kết

Về thăm huyện quê hương đổi mới không chỉ là một bài thơ về nỗi nhớ quê hương mà còn là một bức tranh sống động về sự đổi thay của một vùng đất, là tình yêu sâu nặng của người con xa quê, là niềm tự hào về sự phát triển, là ước nguyện gắn bó mãi mãi với quê hương, đất nước.

Xuân Diệu đã không ngủ trong đêm Tuy Phước, và có lẽ thơ ông – với tất cả nỗi niềm yêu thương – cũng sẽ mãi mãi không ngủ trong lòng độc giả!

*

Xuân Diệu – “Ông hoàng thơ tình” của văn học Việt Nam

Xuân Diệu (1916–1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách sáng tác độc đáo, giàu cảm xúc và khát vọng yêu đời mãnh liệt, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ độc giả.

Sinh ra tại Hà Tĩnh nhưng lớn lên ở Quy Nhơn, Bình Định, Xuân Diệu sớm bộc lộ niềm đam mê văn chương. Ông là gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, mang đến một luồng sinh khí mới cho thi ca Việt Nam. Những tác phẩm như Thơ thơ (1938) hay Gửi hương cho gió (1945) thể hiện rõ nét giọng điệu sôi nổi, táo bạo, chan chứa tình yêu và khát khao tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.

Sau năm 1945, Xuân Diệu chuyển hướng sáng tác, hòa mình vào dòng chảy cách mạng, ca ngợi quê hương, đất nước và con người lao động. Dù ở giai đoạn nào, thơ ông vẫn giữ nguyên vẹn sự say mê và rung động sâu sắc. Những tác phẩm như Riêng chung (1960) hay Hai đợt sóng (1967) tiếp tục khẳng định vị trí của ông trên thi đàn.

Không chỉ là nhà thơ, Xuân Diệu còn là nhà văn, nhà phê bình có ảnh hưởng lớn. Năm 1996, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp to lớn của mình.

Xuân Diệu vẫn mãi là biểu tượng của thơ tình Việt Nam, là tiếng nói tha thiết của một tâm hồn luôn khát khao yêu và sống trọn vẹn từng khoảnh khắc:

“Hãy tận hưởng ngày giờ đang thở,
Và yêu đời, hãy sống mạnh hơn tôi.”

Viên Ngọc Quý