Viết cho lần cuối

Anh chẳng mong chôn vào đá, vào đồng
Chỉ có thể là đất đai thân thuộc
Sâu một thước với tứ chi còi cọc
Cũng đủ mời giun dế đến lai rai
Anh chẳng thiêng, cũng chẳng doạ dẫm ai
Xin đừng ngại, ngọn cỏ hiền sẽ mọc
Trên mặt đất, một dáng hình đã khuất
Trong mây chiều hay sương sớm mai

Phải không em, chỉ nỗi khát làm người
Anh đã chọn với hai hàng nước mắt
Khi cái chết làm phép trừ vô cực
Anh là anh, mãi mãi vẫn là anh…

*

Viết Cho Lần Cuối – Lời Nhắn Nhủ Trước Thời Gian

Có những bài thơ như một lời từ biệt, nhưng không bi lụy, không bi thương, mà chỉ đơn giản là sự đối diện nhẹ nhàng với quy luật của đời người. Viết cho lần cuối của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ như thế một bài thơ như một lời nhắn nhủ, một sự chuẩn bị, một thái độ ung dung trước sự hữu hạn của kiếp nhân sinh.

Sự trở về của một kiếp người

“Anh chẳng mong chôn vào đá, vào đồng
Chỉ có thể là đất đai thân thuộc
Sâu một thước với tứ chi còi cọc
Cũng đủ mời giun dế đến lai rai”

Những câu thơ mở đầu không tô vẽ cái chết thành điều gì huy hoàng hay vĩ đại. Nhà thơ không mong muốn một nơi yên nghỉ cao sang giữa đá hoặc đồng, mà chỉ cần được nằm lại trong lòng đất thân thuộc. Một thước đất giản dị nhưng đủ để trả lại thân xác cho thiên nhiên, để hòa vào sự luân hồi của đất trời.

Cái chết ở đây không còn là một điều đáng sợ, mà chỉ như một cuộc hội ngộ với giun dế, như một sự trở về trong vòng tay của tự nhiên. Đó là một cái nhìn đầy an nhiên, không hề có sự bi lụy hay tiếc nuối.

Không huyền thoại hóa sự ra đi

“Anh chẳng thiêng, cũng chẳng doạ dẫm ai
Xin đừng ngại, ngọn cỏ hiền sẽ mọc
Trên mặt đất, một dáng hình đã khuất
Trong mây chiều hay sương sớm mai”

Không có những huyền thoại, không có những lời răn đe, không mong muốn được nhớ đến như một bóng ma ám ảnh. Nhà thơ tự nhận mình không thiêng liêng, cũng không muốn ai phải dè chừng hay e sợ khi nhắc đến tên mình.

Nhưng dù thân xác có tan vào đất, hình hài có khuất lấp theo thời gian, thì một dấu vết của sự sống vẫn còn đó trong những ngọn cỏ hiền hòa, trong mây chiều bảng lảng, trong giọt sương mai tinh khôi. Phải chăng đó chính là sự tiếp nối của một kiếp người? Không phải là sự tồn tại vật lý, mà là sự hiện diện nhẹ nhàng trong hơi thở của thiên nhiên.

Sự lựa chọn của con người – khát vọng làm người đến phút cuối cùng

“Phải không em, chỉ nỗi khát làm người
Anh đã chọn với hai hàng nước mắt
Khi cái chết làm phép trừ vô cực
Anh là anh, mãi mãi vẫn là anh…”

Lời thơ khép lại bằng một câu hỏi, nhưng cũng là một lời khẳng định đầy mạnh mẽ. Cả cuộc đời, dù trải qua bao nhiêu thăng trầm, niềm khát khao lớn nhất vẫn là được làm người, được sống trọn vẹn với những cảm xúc chân thành nhất dù đó là niềm vui hay nước mắt.

Cái chết, với Nguyễn Khoa Điềm, chỉ là một phép trừ vô cực, một sự mất mát không thể đong đếm. Nhưng dù thế nào đi nữa, bản thân nhà thơ vẫn là chính mình, không bị hòa tan, không bị lãng quên, mà vẫn tồn tại trong những điều nhỏ bé nhưng bền vững của cuộc đời.

Lời kết

Viết cho lần cuối không phải là một bài thơ nói về cái chết, mà là một bài thơ về sự sống. Ở đó, không có nỗi sợ hãi hay tuyệt vọng, mà chỉ có một tâm thế bình thản đối diện với quy luật tự nhiên. Nhà thơ không mong cầu sự bất tử, không đòi hỏi sự ghi nhớ, chỉ mong được trở thành một phần của đất trời, của thiên nhiên, của những điều giản dị nhất.

Bài thơ ấy, vì thế, không chỉ là một lời từ biệt, mà còn là một lời nhắn gửi: hãy sống trọn vẹn, hãy để lại những gì chân thật nhất, để dù có ra đi, ta vẫn còn mãi đâu đó trong cuộc đời này.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.