Viết cuối năm

Đã lâu anh chưa về Huế
Hẹn vào thu, rồi lỡ cả mùa đông
Anh mải miết trên đường hoạn lộ
Ngoảnh về quê hư ảo một vầng trăng

Đã lâu anh chưa về vườn cũ
Thương cây mai, cây nhãn, khóm hồng
Bức tường sẫm vệt vôi vàng trí nhớ
Bóng mẹ cha thăm thẳm bên lòng…

Thôi đã vậy, xin đừng buồn mẹ nhé
Con đi xa vẫn giữ trọn hình hài
Giấc mơ xưa dù bao dâu bể
Bên thềm xuân còn một nhành mai…

Tháng 12-1997

*

Viết Cuối Năm – Lời Hồi Âm Từ Xa Xứ

Mỗi độ xuân về, người ta thường nghĩ đến một cuộc trở về, trở về quê hương, trở về trong vòng tay gia đình, trở về với những ký ức thân thuộc đã in sâu trong lòng. Thế nhưng, có những chuyến về hẹn mãi rồi lỡ, có những nhành mai trổ hoa mà người xưa vẫn chưa kịp quay lại. Viết cuối năm của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ như thế một lời tự vấn, một niềm day dứt của kẻ xa quê khi năm sắp khép lại.

Những cuộc hẹn lỗi mùa

“Đã lâu anh chưa về Huế
Hẹn vào thu, rồi lỡ cả mùa đông
Anh mải miết trên đường hoạn lộ
Ngoảnh về quê hư ảo một vầng trăng”

Lời thơ mở đầu nhẹ nhàng nhưng thấm đầy nỗi niềm xa xứ. Một lời hẹn tưởng như gần gũi, nhưng lại bị thời gian cuốn đi, từ thu sang đông, rồi đông cũng sắp hết, mà vẫn chưa thể về. Có lẽ, trong vòng xoay của công việc, của cuộc sống, người ta vẫn hay tự nhủ sẽ về vào một dịp nào đó, nhưng rồi dịp ấy cứ trôi đi, để lại một miền ký ức xa vời mà mỗi lần ngoảnh lại chỉ còn thấy một vầng trăng hư ảo nơi quê nhà.

Huế mảnh đất của những cơn mưa triền miên, của những mùa hoa dịu dàng, của những con đường rêu phong đã bao lần in dấu chân giờ đây chỉ còn là một giấc mơ chưa kịp chạm tay.

Nỗi niềm của kẻ tha hương

“Đã lâu anh chưa về vườn cũ
Thương cây mai, cây nhãn, khóm hồng
Bức tường sẫm vệt vôi vàng trí nhớ
Bóng mẹ cha thăm thẳm bên lòng…”

Quê nhà không chỉ là một vùng đất, mà còn là một không gian ký ức, nơi những điều nhỏ bé nhất cũng gợi lên những nỗi niềm sâu thẳm. Đó là những gốc mai, gốc nhãn, khóm hồng từng quen thuộc, là bức tường đã sẫm màu theo năm tháng, là bóng dáng cha mẹ vẫn hiện hữu trong tâm tưởng, dù thời gian có trôi bao xa.

Với kẻ tha hương, quê nhà không chỉ là nơi chốn để trở về, mà còn là một phần trong tim, một nỗi nhớ khôn nguôi. Người đi xa có thể cách quê hương cả nghìn dặm, nhưng những hình ảnh ấy vẫn luôn ở đó, nhắc nhở về một nơi mình đã từng thuộc về.

Lời nhắn gửi về xuân

“Thôi đã vậy, xin đừng buồn mẹ nhé
Con đi xa vẫn giữ trọn hình hài
Giấc mơ xưa dù bao dâu bể
Bên thềm xuân còn một nhành mai…”

Dẫu chưa thể trở về, nhưng lời thơ khép lại không phải là nỗi buồn, mà là một sự vỗ về. Người con đi xa vẫn còn đó, vẫn giữ nguyên hình hài, vẫn mang theo giấc mơ cũ dù cuộc đời có bao lần dâu bể. Và dù chưa thể tự tay nâng chén rượu bên hiên nhà, chưa thể tự mình đứng dưới gốc mai vàng, thì mùa xuân nơi quê hương vẫn còn đó, như một lời nhắc nhở về cội nguồn, về những điều chưa bao giờ phai nhạt trong lòng.

Lời kết

Viết cuối năm là một lời tự sự nhẹ nhàng nhưng đầy sâu lắng của một người con xa quê. Nó không chỉ là câu chuyện của riêng Nguyễn Khoa Điềm, mà còn là nỗi lòng chung của biết bao người mải miết giữa dòng đời, muốn trở về nhưng chưa thể, muốn chạm tay vào quê hương mà chỉ có thể ôm lấy những ký ức từ xa.

Nhưng có lẽ, điều quan trọng không phải là khoảng cách, mà là trái tim vẫn luôn hướng về nơi chốn cũ. Xuân về, dù người còn xa, nhưng chỉ cần một nhành mai vẫn nở nơi quê nhà, thì nghĩa là mùa xuân vẫn còn đó, và một ngày nào đó, ta sẽ lại trở về.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.