Viết ở Hàn Quốc
Ngã ba sông
Ngã ba sông lặng lẽ lại là nơi chia cắt đất nước
Đàn ngỗng trời bay qua vạch giới hạn con người
Chim muốn nhắc một lời nguyền cũ
Về núi rộng sông dài xứ sở Choson thắm tươi…
Ở Gyeongju
Bầy âu đen vẽ trên mặt hồ những đường bất định
Tiếng chuông trong núi sâu đánh thức những cây tùng xưa
Cuộc mưu sinh đang thay đổi thế giới tận gốc
Không biết do nhà máy thép Posco nhiều hơn hay ngôi đền Seokgulam
Nhiều hơn?
Séoul, 22-11-2002
*
Viết Ở Hàn Quốc – Những Dòng Suy Tư Giữa Ngã Ba Sông Lịch Sử
Có những vùng đất không chỉ được định nghĩa bằng đường biên giới, mà còn bởi những nỗi đau chia cắt, bởi những vết thương lịch sử không dễ gì nguôi ngoai. Viết ở Hàn Quốc của Nguyễn Khoa Điềm không đơn thuần là một bài thơ ghi chép lại cảm xúc của một lữ khách nơi đất khách, mà còn là những dòng suy tư sâu sắc về thân phận con người giữa những biến động của lịch sử, giữa sự xung đột của quá khứ và hiện tại.
Ngã ba sông – Biên giới và lời nguyền chia cắt
“Ngã ba sông lặng lẽ lại là nơi chia cắt đất nước
Đàn ngỗng trời bay qua vạch giới hạn con người
Chim muốn nhắc một lời nguyền cũ
Về núi rộng sông dài xứ sở Choson thắm tươi…”
Những dòng thơ mở ra một khung cảnh tưởng như bình yên: ngã ba sông lặng lẽ, đàn ngỗng trời bay qua. Nhưng chính sự tĩnh lặng ấy lại bao trùm một nỗi đau chia cắt nỗi đau của một dân tộc bị phân ly. Hình ảnh đàn ngỗng trời mang một ý nghĩa biểu tượng mạnh mẽ. Chúng tự do bay qua đường biên giới, vượt lên trên những ranh giới nhân tạo do con người tạo ra. Trong khi đó, con người vẫn bị mắc kẹt trong những cuộc chiến tranh, trong những cuộc đối đầu chính trị, trong những định kiến đã kéo dài hàng thập kỷ.
Những câu thơ gợi nhắc về lịch sử đau thương của bán đảo Triều Tiên vùng đất Choson từng một thời thắm tươi, thống nhất, giờ đây bị chia cắt thành hai miền Nam – Bắc. Biên giới ấy không chỉ là một đường kẻ trên bản đồ, mà còn là một vết thương vẫn chưa lành trong lòng dân tộc.
Gyeongju – Khi quá khứ đối diện với hiện tại
“Bầy âu đen vẽ trên mặt hồ những đường bất định
Tiếng chuông trong núi sâu đánh thức những cây tùng xưa
Cuộc mưu sinh đang thay đổi thế giới tận gốc
Không biết do nhà máy thép Posco nhiều hơn hay ngôi đền Seokgulam nhiều hơn?”
Gyeongju cố đô của Hàn Quốc, nơi lưu giữ những di sản văn hóa cổ xưa. Ở đây, giữa không gian yên bình của hồ nước, của những cây tùng cổ thụ, tiếng chuông chùa vang lên như một lời thức tỉnh từ quá khứ. Thế nhưng, hiện thực không chỉ có vậy. Cuộc sống hiện đại, với guồng quay của công nghiệp hóa, với những nhà máy thép khổng lồ như Posco, đang làm thay đổi thế giới từng ngày.
Câu hỏi của Nguyễn Khoa Điềm “Không biết do nhà máy thép Posco nhiều hơn hay ngôi đền Seokgulam nhiều hơn?” không chỉ là một sự băn khoăn, mà còn là một nỗi niềm day dứt. Điều gì đang định hình nên bản sắc của một dân tộc: quá khứ hay hiện tại? Những giá trị truyền thống có còn đủ sức mạnh để đối chọi với sự bành trướng của công nghiệp hóa và hiện đại hóa?
Lời kết – Một nỗi niềm không của riêng ai
Viết ở Hàn Quốc không chỉ là một bài thơ viết về đất nước xa lạ, mà còn là một sự đồng cảm sâu sắc của Nguyễn Khoa Điềm với những vùng đất từng chịu tổn thương bởi chiến tranh và lịch sử. Bán đảo Triều Tiên có thể cách Việt Nam hàng nghìn cây số, nhưng những gì đã diễn ra ở đó lại không xa lạ với người Việt. Chính Việt Nam cũng đã từng trải qua những cuộc chia cắt đau thương, những giai đoạn mà con người phải đối diện với sự xung đột giữa truyền thống và hiện đại, giữa phát triển và bảo tồn.
Bài thơ như một lời nhắc nhở nhẹ nhàng nhưng sâu sắc: Dù thế giới có thay đổi thế nào, dù cuộc sống có cuốn con người đi xa đến đâu, thì vẫn có những giá trị không thể phai mờ đó là ký ức lịch sử, là bản sắc dân tộc, là những điều đã làm nên linh hồn của một vùng đất.
*
Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam
Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.
Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.
Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
