Vô đề

Con tắc kè rắc lên vọng gác thời gian
Đâu chỉ tiếng nấc
Em có nghe trong tiếng lá bay nghiêng
Có cả tiếng cựa mình tắc kè chờ hoa nở
Từng canh, từng canh hương tỏa
Không! Chẳng gì có thể mất
Chẳng gì đã chết
Giữa đất nghĩa, trời nhân
Trừ cái phũ phàng
Muôn đời chôn cất.

*

Vĩnh Hằng Trong Những Thanh Âm

Bài thơ Vô đề của Lưu Trọng Lư mở ra không gian đầy ám ảnh, nơi thời gian, âm thanh và thiên nhiên hòa quyện vào nhau để kể về những điều không bao giờ mất đi. Dưới lớp ngôn từ tưởng chừng giản dị là một triết lý sâu xa về sự tồn tại, về những giá trị bất diệt của cuộc đời.

Tiếng vọng của thời gian

“Con tắc kè rắc lên vọng gác thời gian
Đâu chỉ tiếng nấc”

Âm thanh của con tắc kè không chỉ đơn thuần là một tiếng kêu trong đêm, mà nó như một dấu lặng của thời gian, như tiếng vọng từ quá khứ, hiện tại và cả tương lai. Một tiếng kêu ngắn ngủi, nhưng ẩn chứa bao nhiêu điều chưa nói hết nó có thể là một tiếng nấc nghẹn, một sự chờ đợi, một nỗi niềm nào đó không thể diễn tả bằng lời.

Có những thứ, dù mong manh như một âm thanh trong đêm tối, vẫn cứ tồn tại và vang vọng mãi theo dòng chảy của thời gian.

Sự sống không ngừng chờ đợi

“Em có nghe trong tiếng lá bay nghiêng
Có cả tiếng cựa mình tắc kè chờ hoa nở
Từng canh, từng canh hương tỏa”

Lá bay nghiêng, cựa mình chờ hoa nở tất cả những chuyển động ấy tưởng như rất nhỏ bé, rất bình thường, nhưng lại là biểu hiện của sự sống đang vận động không ngừng. Sự chờ đợi không hề vô nghĩa, vì trong mỗi khoảnh khắc, trong mỗi vòng quay của thời gian, sự sống vẫn tiếp diễn, hương hoa vẫn lan tỏa.

Chúng ta có thể thấy được sự kiên trì trong hình ảnh con tắc kè “chờ hoa nở”. Nó không than vãn, không hấp tấp, chỉ lặng lẽ đợi chờ, vì nó hiểu rằng thời khắc ấy rồi sẽ đến. Và trong sự chờ đợi ấy, cuộc sống vẫn tỏa hương, vẫn lặng lẽ đẹp đẽ theo cách riêng của nó.

Không có gì mất đi trong cõi đời này

“Không! Chẳng gì có thể mất
Chẳng gì đã chết
Giữa đất nghĩa, trời nhân
Trừ cái phũ phàng
Muôn đời chôn cất.”

Đây chính là tư tưởng cốt lõi của bài thơ không có điều gì thực sự mất đi. Những giá trị của cuộc đời, những điều ý nghĩa, những tình cảm chân thành, tất cả vẫn còn đó, vẫn sống mãi trong lòng người.

Chỉ có cái “phũ phàng” là bị chôn vùi, là bị lãng quên. Những điều xấu xa, giả dối, tàn nhẫn có thể tồn tại một lúc, nhưng chúng không bao giờ bền lâu. Điều đẹp đẽ, điều có ý nghĩa sẽ trường tồn, như tiếng tắc kè vẫn vọng qua thời gian, như hương hoa vẫn nở từng canh, từng canh.

Lời kết: Thời gian có thể trôi, nhưng giá trị vẫn còn

Bài thơ Vô đề là một lời khẳng định mạnh mẽ về sự trường tồn của những điều đẹp đẽ trong cuộc đời. Dù năm tháng có trôi, dù lá có rơi, dù con tắc kè vẫn cất tiếng kêu trong đêm dài, thì không gì thực sự mất đi.

Những âm thanh, những ký ức, những giá trị chân chính vẫn tồn tại mãi giữa “đất nghĩa, trời nhân”. Chỉ có cái vô tình, cái phũ phàng là bị quên lãng, là không thể sống lâu trong lòng người.

Lưu Trọng Lư, với những dòng thơ tưởng chừng nhẹ nhàng, lại gieo vào lòng người đọc một niềm tin sâu sắc vào sự trường tồn của những gì chân thật. Phải chăng, đó cũng là một lời nhắn nhủ: hãy sống trọn vẹn, hãy giữ lấy những gì đáng quý, vì thời gian có thể trôi, nhưng những điều thực sự có ý nghĩa sẽ mãi mãi vẹn nguyên?

*

Lưu Trọng Lư – Người tiên phong của Phong trào Thơ mới

Lưu Trọng Lư (19/6/1911 – 10/8/1991) là nhà thơ, nhà văn, nhà soạn kịch Việt Nam, sinh ra tại làng Cao Lao Hạ, xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Ông xuất thân trong một gia đình nho học và sớm bộc lộ tài năng văn chương.

Là một trong những người khởi xướng và tích cực cổ vũ Phong trào Thơ mới, Lưu Trọng Lư đã để lại dấu ấn sâu đậm với những vần thơ trữ tình giàu cảm xúc, nổi bật là bài Tiếng thu với hình ảnh “con nai vàng ngơ ngác” đã trở thành biểu tượng của thi ca Việt Nam. Ngoài thơ, ông còn sáng tác văn xuôi, kịch nói, cải lương, góp phần phong phú cho nền văn học nghệ thuật nước nhà.

Sau Cách mạng Tháng Tám, ông tham gia Văn hóa cứu quốc, hoạt động tuyên truyền văn nghệ trong kháng chiến. Sau năm 1954, ông tiếp tục cống hiến trong lĩnh vực sân khấu và văn học, từng giữ chức Tổng Thư ký Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam.

Với những đóng góp lớn lao, năm 2000, Lưu Trọng Lư được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật. Lưu Trọng Lư không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là người đã góp phần làm thay đổi diện mạo thơ ca Việt Nam.

Viên Ngọc Quý.