Vườn Thống Nhất
Ngày giữa phố đường xe tấp nập
Rẽ vào thanh thản một vườn hoa
Nhịp cầu mời mọc sang tươi tốt
Cây rợp xanh in sóng mặt hồ…
Mắt ngẩn ngơ nhìn trước lối quen
Thời gian ngoảnh lại – thoáng thôi em
Mà um tùm vậy, mà hoa trái
Mà đã cầm tay – ríu rít chim…
Vườn hội trăm miền hương đất nước
Người là hoa đấy – hỡi yêu thương
Áo ai đỏ quá – xôn xao nắng
Như lửa xanh cây thắp sáng vườn…
Quán gió! Ta vào thăm quán gió!
Ngày đã sum vầy – Nguyễn Mỹ ơi
Gốc si rợp bóng câu thơ bạn
Đôi lứa sau ta lại tới ngồi…
Lướt sóng long lanh những chấm thuyền
Mái trường đại học dáng cao vươn
Thênh thênh như một con tàu lớn
Neo mé hồ xuân đợi khách lên…
Chao ôi, đâu phải là mơ ước?
Lồng lộng bên hồ mái tóc bay!
Má còn rám nắng từ xa cách
Hà Nội em về – áo mới may!…
1976
*
Vườn Thống Nhất – Khúc giao hòa giữa quá khứ và hiện tại
Giữa nhịp sống hối hả của thành phố, giữa những con đường tấp nập xe cộ và dòng người vội vã, có một không gian mở ra như một chốn bình yên, nơi thời gian như chậm lại, nơi con người tìm về với thiên nhiên, với kỷ niệm, với những yêu thương chân thành. Đó là Vườn Thống Nhất – khu vườn không chỉ là một khoảng xanh giữa lòng Hà Nội mà còn là nơi lưu giữ bao hoài niệm, bao niềm vui sum vầy của con người qua tháng năm.
Một bước rẽ, một thế giới thanh bình
Mở đầu bài thơ, Tô Hà đưa người đọc vào không gian của Vườn Thống Nhất một cách nhẹ nhàng mà đầy ấn tượng:
“Ngày giữa phố đường xe tấp nập
Rẽ vào thanh thản một vườn hoa…”
Cái hay của câu thơ nằm ở chữ “rẽ”. Nó không chỉ là một động tác đơn thuần, mà còn mang một ý nghĩa sâu sắc: chỉ cần rẽ vào vườn, ta đã bước vào một thế giới khác – một thế giới thanh thản, tĩnh lặng, tách biệt hoàn toàn với những ồn ào, tất bật ngoài kia. Ở đây, cây cối xanh tươi, hồ nước lấp lánh, mọi thứ đều mang đến sự bình yên và thư thái.
Nhịp cầu hiện lên như một lời mời gọi, đưa con người bước sang một không gian khác, nơi thiên nhiên bao bọc, nơi tâm hồn được thả lỏng:
“Nhịp cầu mời mọc sang tươi tốt
Cây rợp xanh in sóng mặt hồ…”
Bóng cây xanh in xuống mặt nước, tạo nên một bức tranh vừa thơ mộng, vừa dịu dàng. Tô Hà vẽ lên một Vườn Thống Nhất không chỉ đẹp về cảnh sắc mà còn là nơi giao hòa giữa thiên nhiên và con người, giữa quá khứ và hiện tại.
Ký ức ùa về – thời gian ngoảnh lại thoáng thôi mà đã…
Bước chân vào vườn, bao kỷ niệm cũ bỗng ùa về. Nhà thơ bồi hồi nhìn lại những con đường quen thuộc, những hàng cây ngày nào giờ đã um tùm, những bông hoa rực rỡ nở đầy, những tiếng chim ríu rít trên cao:
“Mắt ngẩn ngơ nhìn trước lối quen
Thời gian ngoảnh lại – thoáng thôi em
Mà um tùm vậy, mà hoa trái
Mà đã cầm tay – ríu rít chim…”
Chỉ một cái ngoảnh nhìn, bao nhiêu năm tháng đã trôi qua. Mới ngày nào còn là những mầm cây nhỏ bé, nay đã thành tán rợp bóng. Mới ngày nào còn là những bông hoa e ấp, nay đã rực rỡ khoe sắc. Vườn cây lớn lên theo thời gian, như chính con người cũng lớn lên, trưởng thành theo dòng chảy cuộc đời.
Vườn hội tụ những yêu thương – Người là hoa đấy!
Vườn Thống Nhất không chỉ là nơi của cây xanh, hoa lá, mà còn là nơi con người tìm đến để chia sẻ niềm vui, để hòa mình vào dòng chảy cuộc sống:
“Vườn hội trăm miền hương đất nước
Người là hoa đấy – hỡi yêu thương…”
Con người trong vườn cũng như những bông hoa – mỗi người mang một vẻ đẹp riêng, một màu sắc riêng, góp phần làm nên sự rực rỡ của cuộc đời.
Và giữa không gian ngập tràn sắc hoa ấy, hình ảnh một chiếc áo đỏ chợt hiện lên, làm xao động cả khu vườn:
“Áo ai đỏ quá – xôn xao nắng
Như lửa xanh cây thắp sáng vườn…”
Tô Hà thật tinh tế khi sử dụng hình ảnh tương phản: màu áo đỏ giữa vườn cây xanh, ánh nắng xôn xao giữa màu xanh mát. Đó không chỉ là sự hòa quyện của thiên nhiên và con người, mà còn là sự tượng trưng cho sức sống, cho nhiệt huyết, cho niềm tin yêu vào cuộc đời.
Kỷ niệm người đi – quán gió và lời thơ bạn
Đi sâu vào vườn, nhà thơ dừng chân trước quán gió, nơi từng lưu dấu những kỷ niệm với người bạn đã khuất – Nguyễn Mỹ, nhà thơ liệt sĩ đã hy sinh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ:
“Quán gió! Ta vào thăm quán gió!
Ngày đã sum vầy – Nguyễn Mỹ ơi
Gốc si rợp bóng câu thơ bạn
Đôi lứa sau ta lại tới ngồi…”
Quán gió không chỉ là một chốn dừng chân, mà còn là nơi gợi nhớ về người bạn xưa, về những câu thơ vẫn còn đó, nhưng người viết nên chúng đã không còn. Dưới gốc si rợp bóng, từng dòng thơ dường như vẫn vang vọng, như một lời nhắc nhở về quá khứ, về những hy sinh cao cả để có được ngày hôm nay.
Vườn Thống Nhất – nơi giao thoa của những con đường
Từ không gian hoài niệm, bài thơ mở rộng tầm nhìn về phía xa, nơi mái trường đại học vươn cao như một con tàu lớn, sẵn sàng đón những hành trình mới:
“Lướt sóng long lanh những chấm thuyền
Mái trường đại học dáng cao vươn
Thênh thênh như một con tàu lớn
Neo mé hồ xuân đợi khách lên…”
Hình ảnh ngôi trường như con tàu lớn mang ý nghĩa về sự tiếp nối, về những thế hệ trẻ đang sẵn sàng vươn ra biển lớn, tiếp tục hành trình xây dựng đất nước. Vườn Thống Nhất không chỉ là nơi của kỷ niệm mà còn là nơi bắt đầu những ước mơ, nơi chắp cánh cho những hành trình mới.
Không phải là mơ, mà là hiện thực của hòa bình
Và rồi, bài thơ khép lại bằng một cảm xúc trào dâng – sự trở về của một người con Hà Nội sau những năm tháng xa cách:
“Chao ôi, đâu phải là mơ ước?
Lồng lộng bên hồ mái tóc bay!
Má còn rám nắng từ xa cách
Hà Nội em về – áo mới may!…”
Câu thơ cuối mang đầy niềm vui và tự hào: người trở về sau những năm tháng chiến tranh, mang theo cả những dấu ấn của tháng ngày gian khổ, nhưng cũng mang theo niềm vui sum vầy, niềm hạnh phúc khi được trở về với quê hương, với Hà Nội yêu dấu.
Lời kết
Vườn Thống Nhất không chỉ là bài thơ về một khu vườn giữa lòng Hà Nội, mà còn là bài thơ về những ký ức, những hoài niệm, những yêu thương, về sự sum vầy và cả những mất mát. Tô Hà đã khéo léo lồng ghép vào từng câu chữ những rung động sâu xa của con người trước thiên nhiên, trước thời gian, trước quá khứ và hiện tại.
Bài thơ gợi nhắc chúng ta rằng, giữa những bộn bề của cuộc sống, vẫn luôn có những khoảng không gian để ta dừng lại, để lắng nghe, để nhớ về những điều đã qua và trân quý những gì đang có. Và dù thời gian có trôi, dù cuộc sống có thay đổi, vẫn sẽ luôn có những nơi như Vườn Thống Nhất – nơi ta có thể tìm thấy chính mình, tìm thấy những yêu thương chân thành nhất của cuộc đời.
*
Nhà thơ Tô Hà – Người gửi hồn vào những vần thơ Hà Nội
Tô Hà (1939 – 1991), tên thật là Lê Duy Chiểu, sinh ra tại Thường Tín, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là một cây bút gắn bó sâu sắc với mảnh đất nghìn năm văn hiến. Trong suốt cuộc đời sáng tác, Tô Hà đã để lại dấu ấn đặc biệt trong nền thơ ca Việt Nam, đặc biệt với những tác phẩm mang hơi thở của Hà Nội và cuộc sống đô thị.
Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, ông từng đảm nhiệm vị trí Trưởng ban Biên tập Báo Người Hà Nội, góp phần đưa tờ báo trở thành một diễn đàn văn chương, nghệ thuật có giá trị. Sự nghiệp thơ ca của Tô Hà gắn liền với những tập thơ giàu hình ảnh và cảm xúc như Hương cỏ mặt trời (1978), Sóng nắng (1981), Hoa vừa đi vừa nở (1981), Thành phố có ngôi nhà của mình (1988), Sóng giữa lòng tay (1990), cùng tác phẩm văn xuôi Chuyện không có trong thư.
Thơ Tô Hà mang phong cách trữ tình, giàu nhạc điệu, thể hiện cái nhìn tinh tế trước những đổi thay của thời cuộc. Ông viết về Hà Nội không chỉ bằng những hoài niệm mà còn bằng tình yêu của một người đã chứng kiến sự trưởng thành và chuyển mình của thành phố. Những bài thơ của ông thường chất chứa sự giản dị nhưng sâu lắng, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm và rung động.
Cuộc đời Tô Hà tuy ngắn ngủi, ông qua đời năm 1991 do bệnh suy thận, nhưng những tác phẩm ông để lại vẫn còn vang vọng trong lòng độc giả yêu thơ. Với sự nghiệp gắn bó cùng Hà Nội và thơ ca, ông đã trở thành một phần không thể thiếu của văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
