Xóm Lăng
Mây trắng dọc ngang bao thế kỷ
Tan vào thăm thẳm một trời xanh
Con đường đỏ bụi Cam Lâm ấy
Ngược gió em về thăm xóm Lăng
Đền cũ Ngô Vương lồng lộng nắng
Hải đường trổ nụ mái rêu phong
Đồi như trái ửng cây như sóng
Hoa dại thơm vào ngõ đá ong
Gốc duối ngàn năm cao sững mắt
Um tùm cổ thụ một vòng ôm
Em ngồi bứt cỏ nhìn chim hót
Xanh cả chiều xanh sắc lá non
*
Xóm Lăng – Nơi Hồn Quê Lắng Đọng
Có những miền quê không chỉ hiện hữu trên bản đồ mà còn in sâu trong ký ức, trở thành một phần máu thịt của những ai từng sinh ra, lớn lên và gắn bó. “Xóm Lăng” của Tô Hà là một bài thơ như thế – một bức tranh vừa cổ kính vừa mênh mang, nơi thiên nhiên, con người và lịch sử hòa quyện trong sự lặng lẽ nhưng đầy sức sống.
Dòng chảy thời gian trong một miền quê cổ kính
Ngay từ những câu thơ đầu tiên, người đọc đã cảm nhận được sự trôi chảy của thời gian, nơi những đám mây trắng trôi qua bao thế kỷ, lặng lẽ chứng kiến bao đổi thay của xóm làng:
“Mây trắng dọc ngang bao thế kỷ
Tan vào thăm thẳm một trời xanh”
Mây vẫn thế, trời vẫn xanh, nhưng con người, cảnh vật có lẽ đã đổi thay ít nhiều. Trong cái không gian bao la ấy, con đường Cam Lâm đỏ bụi hiện lên vừa bình dị, vừa quen thuộc. Bước chân người trở về dường như mang theo cả những nỗi niềm của kẻ xa quê, để rồi khi đối diện với cảnh cũ, lòng lại dâng lên những xúc cảm thân thương:
“Con đường đỏ bụi Cam Lâm ấy
Ngược gió em về thăm xóm Lăng”
Chữ “ngược gió” như một ẩn dụ đầy tinh tế. Có lẽ không chỉ là gió trời, mà còn là dòng chảy thời gian, là những bộn bề cuộc sống, nhưng con người vẫn tìm về với quê hương – nơi chốn bình yên nhất trong tâm hồn.
Hơi thở của lịch sử trong từng mái ngói, viên gạch
Xóm Lăng không chỉ là một vùng quê mà còn là nơi ghi dấu những giá trị văn hóa, lịch sử. Ngôi đền cũ thờ Ngô Vương sừng sững giữa ánh nắng, mái rêu phong nhưng vẫn bề thế, uy nghiêm:
“Đền cũ Ngô Vương lồng lộng nắng
Hải đường trổ nụ mái rêu phong”
Ngôi đền ấy không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là biểu tượng của hồn quê, của truyền thống cha ông, nơi chứng kiến bao thế hệ sinh ra và trưởng thành. Trong không gian ấy, thiên nhiên cũng hòa nhịp với con người: những đồi cây ửng đỏ, những tán lá dập dềnh như sóng, những bông hoa dại len lỏi trong từng ngõ đá ong… Tất cả tạo nên một bức tranh vừa cổ kính vừa tràn đầy sức sống.
Sự sống trường tồn qua bóng cây ngàn năm
Nếu mái đền cổ là dấu ấn của lịch sử thì gốc duối ngàn năm lại là biểu tượng của sức sống bền bỉ, trường tồn. Gốc cây cao vút, tán lá um tùm, đủ lớn để một vòng tay ôm không xuể:
“Gốc duối ngàn năm cao sững mắt
Um tùm cổ thụ một vòng ôm”
Cây cối như một nhân chứng, lặng lẽ theo dõi bao thăng trầm của vùng đất này. Và trong khoảnh khắc ấy, con người cũng trở nên bé nhỏ trước thiên nhiên rộng lớn, chỉ biết lặng lẽ ngồi nghe chim hót, cảm nhận sắc xanh trải dài đến tận chân trời:
“Em ngồi bứt cỏ nhìn chim hót
Xanh cả chiều xanh sắc lá non”
Đây không chỉ là sự miêu tả cảnh vật mà còn là một trạng thái tâm hồn – một sự thả trôi trong hoài niệm, để lòng lắng lại giữa những điều giản dị mà sâu sắc nhất của quê hương.
Lời kết – Quê hương là cội nguồn của tâm hồn
“Xóm Lăng” không chỉ là một bức tranh về một vùng quê mà còn là một bản hòa ca của ký ức, của dòng chảy thời gian, của sự kết nối giữa con người với thiên nhiên và lịch sử. Giữa cuộc sống hiện đại đầy hối hả, bài thơ như một lời nhắc nhở rằng quê hương luôn là nơi lặng lẽ chờ ta trở về, là nơi chứa đựng những giá trị bền vững nhất của cuộc đời.
Có những miền quê không cần ồn ào náo nhiệt, không cần hoa lệ, nhưng chỉ cần một mái đình cổ, một con đường đầy bụi đỏ, một gốc cây già và một tiếng chim hót cũng đủ để khiến lòng người rung động. Và phải chăng, quê hương trong mỗi người cũng đều có một “Xóm Lăng” như thế – một nơi chốn bình yên, dịu dàng, luôn mở rộng vòng tay đón ta về?
*
Nhà thơ Tô Hà – Người gửi hồn vào những vần thơ Hà Nội
Tô Hà (1939 – 1991), tên thật là Lê Duy Chiểu, sinh ra tại Thường Tín, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là một cây bút gắn bó sâu sắc với mảnh đất nghìn năm văn hiến. Trong suốt cuộc đời sáng tác, Tô Hà đã để lại dấu ấn đặc biệt trong nền thơ ca Việt Nam, đặc biệt với những tác phẩm mang hơi thở của Hà Nội và cuộc sống đô thị.
Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, ông từng đảm nhiệm vị trí Trưởng ban Biên tập Báo Người Hà Nội, góp phần đưa tờ báo trở thành một diễn đàn văn chương, nghệ thuật có giá trị. Sự nghiệp thơ ca của Tô Hà gắn liền với những tập thơ giàu hình ảnh và cảm xúc như Hương cỏ mặt trời (1978), Sóng nắng (1981), Hoa vừa đi vừa nở (1981), Thành phố có ngôi nhà của mình (1988), Sóng giữa lòng tay (1990), cùng tác phẩm văn xuôi Chuyện không có trong thư.
Thơ Tô Hà mang phong cách trữ tình, giàu nhạc điệu, thể hiện cái nhìn tinh tế trước những đổi thay của thời cuộc. Ông viết về Hà Nội không chỉ bằng những hoài niệm mà còn bằng tình yêu của một người đã chứng kiến sự trưởng thành và chuyển mình của thành phố. Những bài thơ của ông thường chất chứa sự giản dị nhưng sâu lắng, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm và rung động.
Cuộc đời Tô Hà tuy ngắn ngủi, ông qua đời năm 1991 do bệnh suy thận, nhưng những tác phẩm ông để lại vẫn còn vang vọng trong lòng độc giả yêu thơ. Với sự nghiệp gắn bó cùng Hà Nội và thơ ca, ông đã trở thành một phần không thể thiếu của văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
