Xuân đầu
Tặng Hồ Cũ
Trời xanh thế! hàng cây thơ biết mấy!
Vườn non sao! đường cỏ mộng bao nhiêu,
Khi Phạm Thái gặp Quỳnh Như thuở ấy,
Khi chàng Kim vừa được thấy nàng Kiều.
Hỡi năm tháng vội đi làm quá khứ!
Trời về đây! và đem trở về đây
Rượu nơi mắt với khi nhìn ướm thử,
Gấm trong lòng và khi đứng chờ ngây.
Và nhạc phất dưới chân mừng sánh bước;
Và tơ giăng trong lời nhỏ khơi ngòi;
Tà áo mới cũng say mùi gió nước;
Rặng mi dài xao động ánh dương vui.
Thiêng liêng quá, những chiều không dám nói,
Những tay e, những đầu ngượng cúi mau;
Chim giữa nắng sao mà kêu đến chói!
Ôi vô cùng trong một phút nhìn nhau!
Cho ta xin, cho ta xin sắc đỏ,
Xin màu xanh về tô lại khung đời…
Trời ơi, trời ơi, đâu rồi tuổi nhỏ?
Hôm xưa đâu rồi, trời ơi! trời ơi!
Hà Nội, 1937
*
Xuân Đầu – Nỗi Hoài Niệm Không Phai Của Tuổi Trẻ
Trong dòng thơ của Xuân Diệu, có những bài mang nỗi khát khao sống mãnh liệt, có những bài lại chất chứa sự tiếc nuối khôn nguôi. Xuân đầu là một trong những bài thơ như thế – một bản nhạc hoài niệm da diết về tuổi trẻ, về những rung động đầu đời, và cả sự nuối tiếc khi thời gian vội vã trôi qua, để lại một khoảng trống không gì lấp đầy được.
Mùa xuân đầu tiên – Những xúc cảm tinh khôi
Bài thơ mở ra bằng một không gian trong trẻo, tươi sáng, nơi vạn vật đều thấm đẫm sắc xuân:
“Trời xanh thế! hàng cây thơ biết mấy!
Vườn non sao! đường cỏ mộng bao nhiêu,”
Thiên nhiên như đang nở rộ, tràn đầy sức sống, nhưng không chỉ có cảnh sắc bên ngoài, mà đây còn là sắc xuân của tâm hồn, của những ngày tuổi trẻ chưa bị phủ mờ bởi thời gian. Trong không gian ấy, tình yêu đầu tiên hiện lên như một giấc mơ đẹp, như câu chuyện tình đầy huyền thoại của Phạm Thái và Quỳnh Như, của Kim Trọng và Thúy Kiều.
Có lẽ ai cũng đã từng trải qua những ngày tháng đẹp đẽ như thế – khi con tim lần đầu rung động, khi mỗi ánh mắt chạm nhau đều trở thành một kỷ niệm khó quên.
Thời gian trôi qua – Và những tiếc nuối khôn nguôi
Nhưng rồi, Xuân Diệu chợt bừng tỉnh khỏi giấc mộng thanh xuân ấy, để rồi bật lên một câu hỏi đầy xót xa:
“Hỡi năm tháng vội đi làm quá khứ!
Trời về đây! và đem trở về đây”
Tác giả không chỉ tiếc nuối thời gian đã qua, mà còn khao khát được quay trở lại những ngày tươi đẹp ấy. Những cảm xúc đầu đời không chỉ là những rung động thoáng qua, mà là cả một thời thanh xuân rực rỡ. Khi đó, ánh mắt người thương cũng chính là rượu say, là gấm vóc, là tất cả những gì quý giá nhất trên đời. Nhưng tất cả những điều ấy, giờ chỉ còn trong ký ức, không thể nào chạm vào được nữa.
Những rung động e ấp – Khoảnh khắc tinh khôi của tình yêu đầu
Dưới cái nhìn của Xuân Diệu, tình yêu đầu không chỉ đẹp ở những lời nói, mà còn ở những khoảnh khắc e ấp, ngượng ngùng:
“Thiêng liêng quá, những chiều không dám nói,
Những tay e, những đầu ngượng cúi mau;”
Chỉ một ánh mắt, một cái chạm tay cũng đủ làm con tim rạo rực. Chim giữa nắng cũng hót vang như để hòa vào niềm vui ấy. Nhưng niềm vui ấy không kéo dài mãi mãi, mà chỉ tồn tại trong một khoảnh khắc ngắn ngủi:
“Ôi vô cùng trong một phút nhìn nhau!”
Chỉ một khoảnh khắc thôi, nhưng đó là tất cả. Bởi trong cái nhìn ấy chứa đựng cả tuổi trẻ, cả một thời thanh xuân không thể nào quên.
Lời cầu xin tuyệt vọng – Tìm lại màu sắc của những ngày xưa
Và rồi, khi mọi thứ đã trở thành quá khứ, khi mùa xuân đầu đã lùi xa, Xuân Diệu bật lên một lời khẩn cầu đầy tuyệt vọng:
“Cho ta xin, cho ta xin sắc đỏ,
Xin màu xanh về tô lại khung đời…”
Ông muốn vẽ lại bức tranh tuổi trẻ, muốn tìm lại những gam màu rực rỡ của ngày xưa. Nhưng có thể nào làm được không? Khi thời gian đã trôi qua, khi những rung động đầu tiên giờ chỉ còn là kỷ niệm, thì tất cả những gì còn lại chỉ là nỗi tiếc nuối khôn nguôi.
Hai câu kết lặp đi lặp lại một câu hỏi đầy đau đớn:
“Trời ơi, trời ơi, đâu rồi tuổi nhỏ?
Hôm xưa đâu rồi, trời ơi! trời ơi!”
Lời than ấy không chỉ là của riêng Xuân Diệu, mà cũng là tiếng lòng của bao người đã từng đi qua những tháng năm rực rỡ nhất của đời mình. Tuổi trẻ, một khi đã qua đi, không thể nào trở lại. Những cảm xúc đầu tiên ấy, dù có tìm kiếm bao nhiêu, cũng chẳng thể nắm giữ một lần nữa.
Thông điệp của bài thơ – Hãy trân trọng tuổi trẻ khi còn có thể
Bằng những vần thơ đầy cảm xúc, Xuân Diệu đã khắc họa một cách tinh tế nỗi tiếc nuối về tuổi trẻ, về những rung động đầu tiên. Nhưng hơn cả, bài thơ còn như một lời nhắc nhở: hãy sống trọn vẹn từng khoảnh khắc của thanh xuân, hãy yêu khi còn có thể, vì một khi đã qua đi, ta sẽ không bao giờ có thể quay lại.
Giữa dòng đời vội vã, có lẽ ai trong chúng ta cũng sẽ có một lúc bất chợt dừng lại, nhớ về một ngày xuân xa xưa – nơi có những con đường rợp bóng cây, nơi có một ánh mắt ta đã từng ngập ngừng nhìn theo. Và khi đó, ta cũng sẽ tự hỏi: “Hôm xưa đâu rồi, trời ơi! trời ơi!”
Xuân Diệu – “Ông hoàng thơ tình” của văn học Việt Nam
Xuân Diệu (1916–1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách sáng tác độc đáo, giàu cảm xúc và khát vọng yêu đời mãnh liệt, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ độc giả.
Sinh ra tại Hà Tĩnh nhưng lớn lên ở Quy Nhơn, Bình Định, Xuân Diệu sớm bộc lộ niềm đam mê văn chương. Ông là gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, mang đến một luồng sinh khí mới cho thi ca Việt Nam. Những tác phẩm như Thơ thơ (1938) hay Gửi hương cho gió (1945) thể hiện rõ nét giọng điệu sôi nổi, táo bạo, chan chứa tình yêu và khát khao tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.
Sau năm 1945, Xuân Diệu chuyển hướng sáng tác, hòa mình vào dòng chảy cách mạng, ca ngợi quê hương, đất nước và con người lao động. Dù ở giai đoạn nào, thơ ông vẫn giữ nguyên vẹn sự say mê và rung động sâu sắc. Những tác phẩm như Riêng chung (1960) hay Hai đợt sóng (1967) tiếp tục khẳng định vị trí của ông trên thi đàn.
Không chỉ là nhà thơ, Xuân Diệu còn là nhà văn, nhà phê bình có ảnh hưởng lớn. Năm 1996, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp to lớn của mình.
Xuân Diệu vẫn mãi là biểu tượng của thơ tình Việt Nam, là tiếng nói tha thiết của một tâm hồn luôn khát khao yêu và sống trọn vẹn từng khoảnh khắc:
“Hãy tận hưởng ngày giờ đang thở,
Và yêu đời, hãy sống mạnh hơn tôi.”
Viên Ngọc Quý
