Xuân mới gửi bạn cũ
Gửi Hoàng Chư
Mười mấy năm trường lại gặp nhau
Mừng hai mái tóc vẫn xanh màu
Sắc son đẹp mãi thề sông núi
Mưa gió xa rồi hận biển dâu
Đã một đường đi cùng bến đậu
Còn nhiều nghĩa nặng với tình sâu
Tình sâu nghĩa nặng trời xuân thắm
Năm sáu lời thơ tả hết đâu!
1960
*
“Xuân mới, nghĩa xưa” – Gửi bạn cũ qua năm tháng của Nguyễn Bính
Trong đời người, có những cuộc hội ngộ tưởng chừng giản dị mà lại khiến tâm hồn bỗng chốc rưng rưng. Có những tình bạn bền bỉ không vì thời gian mà hao mòn, ngược lại càng lâu càng đậm, như rượu cũ càng ấm. Bài thơ “Xuân mới gửi bạn cũ” của Nguyễn Bính viết năm 1960, gửi cho người bạn là thi sĩ Hoàng Chư, là một khúc trầm ngọt ngào như thế – một lời tri ân, một cái bắt tay bằng thơ từ trái tim đến trái tim, sau hơn mười năm xa cách.
Gặp lại nhau, như chưa từng rời xa
Mười mấy năm trường lại gặp nhau
Mừng hai mái tóc vẫn xanh màu
Chỉ với hai câu thơ, Nguyễn Bính đã khơi dậy một trời hoài niệm. Hơn mười năm – một quãng đường không ngắn trong cuộc đời và nhất là giữa thời loạn lạc – việc gặp lại nhau đã là một điều kỳ diệu. Mừng vì gặp lại, mừng vì “hai mái tóc vẫn xanh màu” – một hình ảnh mang đầy ý nghĩa: không chỉ là màu tóc còn xanh, mà còn là tấm lòng không đổi, tình bạn không phai.
Ở đây, nhà thơ không chỉ nói đến một cuộc gặp gỡ, mà còn thể hiện sự kiên định giữa hai con người đã từng bước chung lý tưởng, từng chia sẻ khát vọng trong một thời đại khắc nghiệt.
Tình bạn như dòng sông, vượt qua biển dâu
Sắc son đẹp mãi thề sông núi
Mưa gió xa rồi hận biển dâu
Có lẽ không gì cao quý bằng một tình bạn gắn bó với đất nước, với thời cuộc. “Sắc son” không chỉ là lòng thủy chung cá nhân, mà là sự thủy chung với lý tưởng, với con đường đã chọn. Nguyễn Bính nhìn lại quá khứ “mưa gió” như một thời đoạn đã lùi xa, nhưng không phủ nhận những vết hằn của những thử thách và chia cắt, những “hận biển dâu” mà cả hai từng phải gánh chịu.
Song, vượt lên tất cả là lời thề với sông núi, là một tình bạn không lùi bước trước thời gian hay nghịch cảnh. Đó là một thứ nghĩa khí âm thầm mà bền vững, rất Nguyễn Bính – tha thiết và trung hậu.
Không chỉ là tình bạn, mà là tri âm – tri kỷ
Đã một đường đi cùng bến đậu
Còn nhiều nghĩa nặng với tình sâu
Không phải ai cũng có được một người bạn để “cùng đi một đường”, rồi lại cùng về chung một “bến đậu”. Trong mạch cảm xúc ấy, Nguyễn Bính bày tỏ sự trân trọng với sợi dây liên kết đã hình thành từ thuở trước, giờ đây càng thêm đậm đà bởi hành trình dài chia xa và đoàn tụ.
“Nghĩa nặng, tình sâu” là cụm từ giản dị mà chứa đựng tất cả sự cảm phục, mến yêu. Tình bạn ở đây đã vượt qua ranh giới của cảm xúc thông thường, mà trở thành một phần của cuộc đời, một phần của lý tưởng và ký ức.
Khi thơ không đủ để nói hết lòng
Tình sâu nghĩa nặng trời xuân thắm
Năm sáu lời thơ tả hết đâu!
Kết thúc bằng một sự thừa nhận – thơ là không đủ. Nguyễn Bính, một thi sĩ tài hoa, người từng dùng lời thơ để tả nỗi đau, nỗi nhớ, tình yêu và mùa xuân, nay lại cảm thấy bất lực khi muốn nói trọn tình bạn chân thành. Bởi vì có những điều không thể diễn tả bằng chữ nghĩa, mà chỉ có thể cảm nhận bằng trái tim.
Và cũng bởi, mùa xuân năm ấy không chỉ là mùa của đất trời mà là mùa của sự tái hợp, mùa của tình người, khiến cả bài thơ trở thành một đóa hoa xuân nở từ ký ức, ấm áp và lung linh.
Thông điệp: Tình người, tình bạn – điều làm nên mùa xuân thật sự
Trong “Xuân mới gửi bạn cũ”, Nguyễn Bính không chỉ gửi lời chào xuân đến bạn, mà còn gửi một bài học giản dị mà sâu sắc: xuân đẹp nhất là khi lòng người ấm áp. Không gì quý bằng một tình bạn bền lâu giữa cuộc đời biến động. Và không có mùa nào thực sự là “mùa xuân” nếu ta sống cô đơn, lẻ loi, không ai để gửi một lời, chia một bữa, nhớ một ngày.
Bài thơ là một lời nhắc rằng, trong tất cả những điều cần giữ gìn trong đời, tình nghĩa cũ là báu vật. Đó là thứ ánh sáng lặng thầm soi rọi vào ta mỗi độ xuân về, khiến lòng ta dịu lại, ấm lên và hy vọng.
Xuân mới không chỉ là ngày tháng mới.
Mà là khi ta tìm lại được một người xưa.
*
Nguyễn Bính (1918-1966) là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới Việt Nam. Ông được biết đến với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân gian và mang hồn quê sâu sắc. Thơ Nguyễn Bính thường gắn với hình ảnh thôn quê, con người bình dị và những chuyện tình duyên đầy cảm xúc, thể hiện một tâm hồn tha thiết với truyền thống. Một số bài thơ tiêu biểu như Lỡ bước sang ngang, Tương tư, Chân quê… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.
Viên Ngọc Quý
