Xuân ra hoả tuyến

Xe nhảy từng hố bom
Đến băng dài mưa bụi
Thoáng cành lau sườn non
Bừng trong tối.

Đêm nay nằm trong xe
Gập ghềnh đường khu Bốn
Gió cũng gập ghềnh cuồn cuộn
Trôi cùng dòng xe.

Ngày mai tiếng súng ngừng
Tiếng bom đêm nay vẫn nổ
Phà đưa xe sang sông.
Không kịp nhìn xe dài bao nhiêu cây số.

Những o đứng chỉ đường
Áo phong phanh mưa rét
Có lẽ o không kịp rét
Xe vội vàng sau trước ấm hơi sàng

Không chờ tiếng súng ngừng
Xe ta đi như dòng sông cuộn chảy
Đem cả mùa xuân rộn ràng vào trong ấy.
Bỏ những chặng đường lở, loét, hố bom.

Nghệ An-Quảng Bình
Xuân 1968

*

Mùa Xuân Trên Những Cung Đường Lửa

Bài thơ Xuân ra hỏa tuyến của nhà thơ Anh Thơ không miêu tả một mùa xuân bình yên với hoa đào, hoa mai khoe sắc, mà là một mùa xuân giữa bom đạn, giữa những con đường hằn sâu hố bom, giữa những dòng xe ngày đêm tiến về tiền tuyến. Nhưng chính trong khung cảnh ấy, mùa xuân vẫn hiện diện, không chỉ trong đất trời, mà trong cả lòng người, trong ý chí kiên cường và tinh thần bất khuất của những con người nơi tuyến lửa.

Những vòng bánh xe trên chặng đường gian khổ

Ngay từ những câu thơ đầu tiên, nhịp điệu của bài thơ đã cuốn người đọc vào hành trình gian nan nhưng đầy khí thế:

“Xe nhảy từng hố bom
Đến băng dài mưa bụi
Thoáng cành lau sườn non
Bừng trong tối.”

Những chiếc xe tải vượt qua những con đường bị bom đạn cày xới, những vệt mưa bụi mờ mịt phủ lên lối đi, nhưng đâu đó, vẫn có những cành lau thấp thoáng, như một ánh sáng le lói trong đêm tối chiến tranh. Đó là biểu tượng của sự sống, của hy vọng, của những điều đẹp đẽ vẫn còn tồn tại giữa đau thương mất mát.

Bóng đêm của đường khu Bốn không chỉ là bóng đêm của trời đất mà còn là bóng đêm của cuộc chiến vẫn chưa dứt. Nhưng dòng xe vẫn không ngừng lăn bánh, như một dòng sông cuồn cuộn chảy về phía trước, mang theo sức mạnh của cả một dân tộc:

“Không chờ tiếng súng ngừng
Xe ta đi như dòng sông cuộn chảy.”

Những con người quên mình vì tiền tuyến

Không chỉ có những đoàn xe, bài thơ còn khắc họa hình ảnh những con người thầm lặng trên tuyến đường lửa – những người đã biến mùa xuân trở thành mùa của lòng dũng cảm, của sự hy sinh cao cả:

“Những o đứng chỉ đường
Áo phong phanh mưa rét
Có lẽ o không kịp rét
Xe vội vàng sau trước ấm hơi sàng.”

Những cô gái thanh niên xung phong, những “o” nhỏ bé nhưng kiên cường, đứng giữa trời mưa rét, giữa những loạt bom rền để chỉ đường cho xe qua. Họ không có thời gian để cảm nhận cái lạnh, không có thời gian để nghĩ đến bản thân, vì phía trước, những đoàn xe vẫn còn nối dài, vì nhiệm vụ vẫn còn đó.

Xuân vẫn về giữa bom đạn

Dẫu bom đạn vẫn dội xuống, dẫu đất trời vẫn còn chao đảo bởi những tiếng nổ, nhưng mùa xuân vẫn len lỏi trong từng bánh xe, trong từng bước chân người lính:

“Đem cả mùa xuân rộn ràng vào trong ấy.
Bỏ những chặng đường lở, loét, hố bom.”

Mùa xuân không chỉ là thời khắc của thiên nhiên, mà là sức sống mãnh liệt của cả một dân tộc đang hướng về ngày mai. Những con đường đầy hố bom sẽ được lấp đầy, những vết thương chiến tranh rồi sẽ lành lại, và mùa xuân – mùa của sự sống và hi vọng – vẫn tiếp tục tỏa sáng trên từng nẻo đường.

Thông điệp của bài thơ

Xuân ra hỏa tuyến không chỉ là một bài thơ viết về chiến tranh, mà còn là một bản hùng ca về lòng yêu nước, về sự kiên cường của những con người trên tuyến đường ra trận. Nhà thơ Anh Thơ đã khắc họa một mùa xuân không có hoa đào, hoa mai, không có những câu chúc an lành bên mái ấm, mà là một mùa xuân trên đường ra chiến trận, nơi những người lính, những cô gái thanh niên xung phong, những đoàn xe không quản ngày đêm vẫn miệt mài hướng về phía trước.

Mùa xuân ấy là mùa xuân của ý chí, của lòng kiên trung, của niềm tin tất thắng. Bom đạn có thể xé toạc đất trời, nhưng không thể làm lung lay ý chí của những con người đang chiến đấu vì hòa bình, vì ngày mai tươi sáng. Và chính họ – những con người ấy – đã mang mùa xuân đến từng con đường, từng trận địa, từng cánh rừng, từng ngọn núi.

Mùa xuân không chỉ là sắc màu của thiên nhiên, mà còn là màu sắc trong trái tim những con người đi về phía ánh sáng.

*

Nhà thơ Anh Thơ – Người vẽ tranh quê bằng thơ

Anh Thơ (1918 – 2005), tên thật là Vương Kiều Ân, là một trong những nữ thi sĩ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Bà nổi tiếng từ năm 17 tuổi với tập thơ Bức tranh quê, đoạt giải khuyến khích của Tự Lực Văn Đoàn, mở ra một hướng đi riêng trong phong trào Thơ mới: thơ về nông thôn, thiên nhiên Bắc Bộ với những hình ảnh bình dị, đầy chất trữ tình.

Sinh ra trong một gia đình Nho học, cuộc sống kín cổng cao tường đã hun đúc trong bà một tâm hồn nhạy cảm, luôn khát khao tự do. Những câu thơ của Anh Thơ không chỉ vẽ nên bức tranh làng quê thanh bình mà còn phản ánh nỗi niềm sâu lắng của người phụ nữ trước những ràng buộc xã hội.

Sau Cách mạng tháng Tám, bà tham gia Việt Minh, giữ nhiều trọng trách trong Hội Phụ nữ, tiếp tục sáng tác thơ ca ngợi người phụ nữ hậu phương, vẻ đẹp cuộc sống mới và tinh thần đấu tranh anh dũng của dân tộc. Bà là một trong những hội viên đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam, từng giữ vị trí ủy viên Ban chấp hành Hội.

Với những đóng góp lớn cho văn học, Anh Thơ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2007. Những vần thơ của bà vẫn mãi ngân vang, gợi lên trong lòng người đọc tình yêu quê hương tha thiết:

“Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng
Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời…”
(Chiều xuân)

Viên Ngọc Quý.