Xuân thương nhớ

Chàng ở nơi đâu thiếp ở nhà
Cây đào năm ngoái lại ra hoa
Chân trời rượu uống môi chàng ướt
Của sổ mưa bay chữ thiếp nhoà
Mải nhớ trầm hương thưa ngọn khói
Càng thương vòng ngọc lỏng tay ngà
Tin chàng chẳng đến, tin xuân đến
Có mộng đêm nay cũng chỉ là…

*

Xuân vắng người – Mùa thương nhớ trong một khổ thơ tình

Trong thi ca Nguyễn Bính, mùa xuân không chỉ là thời khắc của hoa nở, trời trong, người sum họp, mà còn là một tấm gương soi vào sâu thẳm tâm hồn để nhận ra nỗi vắng mặt, nhận ra những khoảng trống mênh mông của tình yêu, của người ở xa. Bài thơ “Xuân thương nhớ” là một minh chứng. Ở đó, Nguyễn Bính không chỉ viết về một mùa xuân, mà là mùa xuân thiếu vắng bóng người thương – một mùa xuân mang đầy dấu vết của cách biệt và thổn thức.

Khoảng cách không gian hóa thành nỗi cô đơn sâu thẳm

Chàng ở nơi đâu thiếp ở nhà
Cây đào năm ngoái lại ra hoa

Câu thơ mở đầu mang dáng dấp của ca dao xưa – nhịp 4/4 nhẹ nhàng mà thấm đẫm sự xa cách. “Chàng” ở đâu? Không rõ. “Thiếp” ở nhà, một mình. Thời gian trôi, “cây đào năm ngoái lại ra hoa” – xuân đến vẫn đúng hẹn, hoa vẫn nở, cảnh vật vẫn đẹp, nhưng lòng người thì trống vắng. Câu thơ là một lát cắt dịu dàng nhưng ám ảnh về một tình yêu bị chia đôi bởi không gian và thời gian.

Mỗi vật dụng, mỗi khoảnh khắc đều gợi nên bóng hình người xa

Chân trời rượu uống môi chàng ướt
Cửa sổ mưa bay chữ thiếp nhoà

Đây là hai câu thơ đặc biệt đắt giá. Hình ảnh “chân trời rượu uống” – một bữa tiệc cô đơn nơi phương xa – được đặt cạnh “cửa sổ mưa bay” – nơi người ở lại đợi chờ trong hoài vọng. Rượu làm môi chàng ướt, nhưng nước mưa làm nhòe chữ thiếp viết. Một bên là kỷ niệm đang phai nhạt nơi xa, một bên là lời thương chưa kịp đến đã hoá mưa bay. Mọi thứ đều nhuốm màu mơ hồ, bâng khuâng, tiếc nuối.

Hương xưa, vòng ngọc – tất cả đều như tan rã vì nhớ thương

Mải nhớ trầm hương thưa ngọn khói
Càng thương vòng ngọc lỏng tay ngà

Nguyễn Bính đưa vào hai hình ảnh đầy tính biểu tượng: trầm hương và vòng ngọc. Một cái là mùi hương linh thiêng, mong manh, thường gắn với tâm linh và sự đợi chờ; một cái là đồ vật của tình nhân, của gắn kết yêu đương. Nhưng ở đây, trầm hương thì “thưa ngọn khói”, vòng ngọc thì “lỏng tay ngà” – tất cả đều đang dần rời rạc, như chính tình yêu đang bị kéo giãn bởi khoảng cách và thời gian.

Mùa xuân đến, nhưng không mang theo niềm vui

Tin chàng chẳng đến, tin xuân đến
Có mộng đêm nay cũng chỉ là…

Câu kết khép lại bài thơ trong một tiếng thở dài day dứt. Giữa bao mong ngóng, “tin chàng chẳng đến” – người thương vẫn bặt vô âm tín. Chỉ có mùa xuân là đến. Nhưng xuân đến làm gì khi lòng không có người chia sẻ? Khi không có bàn tay để nắm, ánh mắt để nhìn, môi để mỉm cười, thì dù hoa có nở, xuân vẫn lạnh. Và ngay cả giấc mộng cũng không thể làm dịu nỗi đau hiện thực, vì “cũng chỉ là…” – câu thơ không trọn, như một giấc mơ vừa kịp hiện lên đã tan vào đêm.

Thông điệp: Xuân chỉ đẹp khi có người mình yêu ở bên

Nguyễn Bính từng viết rất nhiều bài thơ xuân, nhưng “Xuân thương nhớ” có lẽ là một trong những bài thơ mang nhiều xúc cảm trầm lắng và đầy nữ tính nhất. Qua hình ảnh người thiếp cô đơn đón xuân, Nguyễn Bính không chỉ truyền tải một nỗi buồn riêng, mà còn gợi lên nỗi lòng muôn thuở của những ai từng yêu xa, từng đợi chờ mà không có hồi âm.

Thông điệp của bài thơ rất giản dị mà thấm thía: mùa xuân, nếu thiếu người để yêu, để nhớ, thì cũng chỉ là chiếc áo hoa khoác lên một nỗi buồn lặng lẽ.

“Xuân thương nhớ” – một bức tranh xuân phảng phất hương trầm và vị lệ, khiến người đọc không khỏi chạnh lòng, và để rồi, giữa bao mùa xuân trôi qua, ta lại nhận ra: cái đẹp nhất của mùa xuân không nằm ở cảnh, mà nằm ở tình.

*

Nguyễn Bính (1918-1966) là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới Việt Nam. Ông được biết đến với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân gian và mang hồn quê sâu sắc. Thơ Nguyễn Bính thường gắn với hình ảnh thôn quê, con người bình dị và những chuyện tình duyên đầy cảm xúc, thể hiện một tâm hồn tha thiết với truyền thống. Một số bài thơ tiêu biểu như Lỡ bước sang ngang, Tương tư, Chân quê… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.

Viên Ngọc Quý