Xuống đường

Hãy xuống đường để nhìn thấy khuôn mặt anh chị em ta!
Ôi khuôn mặt được đúc từ chân lý
Từ Việt Nam, từ con đường đánh Mỹ
Hôm nay rạng rỡ, tự hào!
Hãy xuống đường để nhìn thấy khuôn mặt anh chị em ta!

Những ánh mắt sau đêm dài nhìn thấy
Kẻ thù kia và đây, đồng đội
Tàn bạo kia, đâychính nghĩa là mình

Cái đích một đời, cái nghĩa hy sinh
Lẽ sống lớn lao, tình yêu cháy bỏng
Phút này đây chúng ta đều tiếp cận
Phút này đây đồng nghĩa cuộc đời mình

Ta vụt lên lên trong nhịp bước tuần hành
Ngực trải rộng chứa cả tầm biểu ngữ
Trường thành cổ, ta làm trường thành trẻ
Sông lặng im, ta đổ sóng mặt đường

Ta không còn là ta của đau thương
Ta là quê hương, ta là sức mạnh
Áo ta trắng và hồn ta đầy ánh sáng
Ta vững vàng thế trước mặt sau lưng

Thành phố hồi sinh trên khắp mặt đường
Người xô cửa nhập với người, tiến bước
Những người thợ một đời cần gang sắt
Những mẹ nghèo buôn thúng ban lưng

Những nông dân bị cướp ruộng, mất làng
Những trí thức đau một thời chữ nghĩa
Em bé đánh giày, bậc tu hành cứu khổ
Để xuống đường chung một mạch tâm tư…

Cây ơi, cây cao lớn bất ngờ
Vươn cành lá đón từng băng biểu ngữ
Và đá nữa, cạy lên từ mặt nhựa
Đi với người, đá sẽ nặng hờn căm

Đả đảo Bân-cơ, bè lũ Thiệu Hương!
Tên cướp nước và bầy bán nước!
Đả đảo chiến tranh thực dân chém giết!
Đập ta ngay trò quân sự hóa học đường!

Ta quỳ xuống mặt đường
Ta vỗ tay xuống quê hương
Nào anh chị em, ta hát:
“Không bao giờ nô lệ một ngày
Không bao giờ nô lệ một giờ
Không bao giờ nô lệ một giây…”
Ôi ta hát chào phố phường đứng dậy
Đòi màu xanh trả lại cho rừng
Đòi nụ cười cho những lứa yêu thương
Đòi cơm ăn trả về em nhỏ
Đòi chủ quyền trả về xứ sở
Đòi đời ta trả về quê hương…

Đả đảo sưu cao, thuế nặng, tham nhũng gian thương!
Tẩy chay văn hóa ngu dân, văn chương xác thịt!
Đánh đổ cường quyền hành hung phát xít
Trả bạn bè, phải trả ngay!

Ta quỳ xuống đất đai
Ta hát với đất dày
Nào anh chị em ơi, ta hát

Ta là bồ câu trắng
Ta là đoá hướng dương
Ta là vừng mây ấm
Ta là người biết chết cho quê hương…

Lựu đạn cay không xoá được sắc màu
Máu ta đỏ con đường ta trước mặt
Dùi cui bay không làm ta cúi gục
Mặt hận thù quen mở giữa tuhương đau

Nào thép gai, ta xé thép gai!
Nào xe Mỹ. ta đốt bùng xe Mỹ!
Hốơ quân sự học đường thì ta quăng vào lửa!
Ảnh Thiệu, Ních-xơn ta vạch mặt, bôi vôi!

Anh em cảnh binh hãy đứng về phía chúng tôi!
Không đứng lẫn bon ác ôn thú dữ
Chúng muốn lửa, chúng ta có lửa
Bom xăng ta ném cháy mặt từng thằng!

Bắt tên Mỹ giết quỳ trước nhân dân!
Ai dạy cho mày đến đây làm ác
Mày xem mạng người Việt Nam như cỏ rác
Máu oan khiên còn dính chặt nàn chân!

Ta chào những người Mỹ đi từ Lẽ phải, Công bằng
Để đến với Lẽ phải, Công bằng đang thực hiện
Các bạn lấy mặt đường làm trận tuyến
Từ đau riêng ta chống kẻ thù chung!

Mẹ của con ơi hẳn mẹ sẽ yêu hơn
Thịt da mẹ vuông tròn là thế đó
Chúng con xin đón mẹ vào đội ngũ
Hiếu thảo gia đình, chung thuỷ nước non

Kính chào thầy, thầy giáo chúng con
Thầy đã đến với mặt đường phẫn nộ
Những dấu hỏi từng đau phòng học nhỏ
Nay đã đi bắt địch trả lời

Cảm ơn anh em thợ trẻ yêu đời
Anh đã đến với ma-ni-ven, dầu mỡ
Với bàn tay cầm cờ không biết đổ
Túm ngực kẻ thù kéo cánh cung

Ta xông lên chiếm hết mặt đường
Ta chiếm bục công an. Cả đô thành mở hướng
Người người đi…Đi lên như nước cuốn
Trật tự này trật tự của Nhân dân

Ôi những bước Tự do chuyển động phố phường
Đại lộ nghiêng đi làm thác đổ
Đội ngũ tiến lên! Tiến lên đội ngũ!
Mặt đường là mặt người, mặt đường là thanh niên…

Chúng sợ rồi, dây thép cũng run lên!
Thằng ty trwongr công an ôm máu đầu chạy trốn
Những thằng Mỹ rúc đầu như chuột cống
Hết một thời ra ngõ ngông nghêng!

Trên mái nhà trực thăng rít cuồng điên
Như bầy quạ đen gào mất tổ
Phi tiễn, lựu đạn cay và tiếng nổ
Lòng phố thành chiến hào sạm đen

Máu đổ rồi! Máu học sinh sinh viên
Máu đỏ rực trên nền áo trắng
Máu càng thắm, Tự do càng chói sáng
Máu Việt Nam, máu yêu thương tươi hồng!

Máu thấm sâu xuống mỗi mặt đường
Trần Hưng Đạo, Phan Bội Châu, Lê Lợi
Trên trăm lối những anh hùng để lại
Máu cháu con hòa với máu cha ông

Hãy nâng máu ta lên làm ngọn cờ hồng
Trên cao điểm gian truân màu giữ nước!
Ôi tuổi trẻ có gì cao quý nhất
Bằng hôm nay Tổ quốc quyết sinh
Ta cảm tử và xông lên quyết chiến
Những đường phố theo ta vào kháng chiến
Dòng sông xưa gươm sáng mặt kinh thành

Chào miền Nam ta, Đà Nẵng, Sài Gòn!
Chào miền Bắc ta, Thăng Long, Hà Nội!
Hôm nay những ai cùng chúng tôi đến trường một tuổi
Hãy cùng đi mở rộng chửa Thành Đồng!

Hãy cùng chúng tôi sống trọ nhiếu trung
Sống cao đẹp và sống đầy dũng khí
Mùa tựu trường mở rộng mùa chống Mỹ
Trên những trang lớn cuộc đời, tình yêu gọi tên…

*

Xuống Đường – Tiếng Gọi Của Lương Tri, Khúc Tráng Ca Tuổi Trẻ

Khi đất nước bị kìm hãm trong xiềng xích, khi lẽ phải bị bóp nghẹt dưới gót giày quân xâm lược, khi máu của đồng bào thấm vào lòng phố phường – đó là lúc những con người yêu nước không thể đứng yên. Xuống đường của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ là một bài thơ, mà còn là một tiếng kèn xung trận, một bản hùng ca kêu gọi hành động, một tiếng gọi khẩn thiết của lương tri.

Xuống đường để nhìn thấy chính mình

Lời thơ vang lên như một hiệu lệnh:

“Hãy xuống đường để nhìn thấy khuôn mặt anh chị em ta!”

Đó không chỉ là lời kêu gọi xuống đường đấu tranh, mà còn là lời kêu gọi nhìn lại chính mình, nhìn vào bản thân để thấy mình đang đứng ở đâu trong cuộc chiến vì chính nghĩa. Khuôn mặt ấy không chỉ là những đường nét bình thường, mà là khuôn mặt được “đúc từ chân lý”, được hun đúc từ tinh thần yêu nước, từ ý chí đánh Mỹ.

Trong khoảnh khắc này, giữa những ánh mắt rực lửa, giữa những bàn tay siết chặt, con người ta nhận ra đâu là bạn, đâu là thù, đâu là con đường mình phải đi.

“Những ánh mắt sau đêm dài nhìn thấy
Kẻ thù kia và đây, đồng đội
Tàn bạo kia, đây chính nghĩa là mình”

Chính nghĩa không phải điều gì xa xôi. Chính nghĩa là nhân dân đang siết chặt tay nhau. Chính nghĩa là bước chân tuổi trẻ tiến về phía trước. Chính nghĩa là ánh mắt sáng ngời, là quyết tâm không lùi bước.

Xuống đường để biến mình thành sức mạnh của nhân dân

Nếu hôm qua con người chỉ là những cá nhân đơn lẻ, thì hôm nay, họ đã hoà vào dòng người để trở thành một sức mạnh lớn lao:

“Ta không còn là ta của đau thương
Ta là quê hương, ta là sức mạnh”

Không còn những nỗi đau riêng lẻ, không còn những mất mát cô đơn, giờ đây tất cả đã hợp lại thành một dòng chảy lịch sử, một cơn bão cuốn phăng mọi áp bức, mọi bất công. Những con người trước đây chỉ biết làm lụng trong lặng lẽ, những người mẹ nghèo, những người thợ trẻ, những nông dân bị mất đất, giờ đây tất cả đều xuống đường, đều nhập vào cuộc đấu tranh vì lẽ phải.

“Những người thợ một đời cần gang sắt
Những mẹ nghèo buôn thúng ban lưng
Những nông dân bị cướp ruộng, mất làng
Những trí thức đau một thời chữ nghĩa”

Không ai còn là kẻ ngoài cuộc. Bởi vì khi quê hương bị giày xéo, khi đồng bào đang oằn mình dưới ách thống trị, thì sự im lặng cũng là một tội ác.

Xuống đường để đòi lại công lý, để khẳng định tự do

Bài thơ dồn dập như nhịp chân của đoàn biểu tình, như tiếng hô vang giữa phố phường. Những khẩu hiệu không chỉ là những lời kêu gọi, mà là những tiếng sấm rền, là những ngọn lửa bùng lên giữa đêm tối:

“Đòi màu xanh trả lại cho rừng
Đòi nụ cười cho những lứa yêu thương
Đòi cơm ăn trả về em nhỏ
Đòi chủ quyền trả về xứ sở
Đòi đời ta trả về quê hương…”

Mỗi câu thơ là một tiếng hô, mỗi câu thơ là một vết dao khắc vào thời đại. Không chỉ đòi lại tự do cho đất nước, mà còn đòi lại những gì bình dị nhất: màu xanh cho rừng, nụ cười cho tuổi trẻ, bữa cơm cho những em bé nghèo.

Bởi vì tự do không phải chỉ là một lý tưởng xa vời. Tự do là được sống trọn vẹn cuộc đời con người, là được cười, được yêu, được học tập, được thở một bầu không khí trong lành không bị vấy bẩn bởi chiến tranh.

Xuống đường – sẵn sàng hiến dâng máu xương cho Tổ quốc

Cuộc đấu tranh nào cũng phải trả giá. Đã có máu đổ xuống, đã có những trái tim ngừng đập, đã có những người ngã xuống trên mặt đường. Nhưng chính máu ấy lại làm rực sáng thêm ngọn cờ tự do:

“Máu đổ rồi! Máu học sinh sinh viên
Máu đỏ rực trên nền áo trắng
Máu càng thắm, Tự do càng chói sáng
Máu Việt Nam, máu yêu thương tươi hồng!”

Đây không chỉ là cuộc chiến của những người lính ngoài chiến trường. Đây còn là cuộc chiến ngay giữa lòng đô thị, ngay trên giảng đường, ngay giữa phố phường. Mỗi học sinh, mỗi sinh viên, mỗi người dân bình thường đều là một chiến sĩ, đều sẵn sàng hiến dâng máu xương cho ngày mai đất nước hoà bình.

Xuống đường để viết nên trang sử hào hùng

Kết thúc bài thơ không phải là sự lụi tàn, không phải là nỗi bi thương, mà là lời hiệu triệu vút cao, là ngọn lửa bùng lên giữa đêm tối, là tiếng gọi thôi thúc hàng triệu trái tim cùng cất bước:

“Hãy cùng chúng tôi sống trọn nhiều trung
Sống cao đẹp và sống đầy dũng khí
Mùa tựu trường mở rộng mùa chống Mỹ
Trên những trang lớn cuộc đời, tình yêu gọi tên…”

Đây không chỉ là một cuộc biểu tình, không chỉ là một trận chiến, mà là một cuộc trường chinh vĩ đại của dân tộc. Từng bước chân, từng bàn tay giơ cao, từng tiếng hô vang đã viết nên trang sử của thời đại.

Lời Kết – Xuống đường, vì Tổ quốc không thể đợi thêm nữa

Xuống đường không chỉ là một bài thơ, mà là một lời thề, một bản tuyên ngôn của tuổi trẻ trong thời khắc quyết định của lịch sử. Nguyễn Khoa Điềm đã biến từng câu chữ thành ngọn lửa, biến từng vần thơ thành những tiếng trống dồn dập thúc giục những con tim yêu nước.

Lịch sử không đợi ai. Tổ quốc không thể chờ thêm một giây phút nào nữa. Và khi tiếng gọi của quê hương cất lên, chỉ có một con đường duy nhất: Xuống đường!

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.