Ý thoáng

Ý tôi là những cành trinh nữ
Trong cỏ e dè lá hổ nguơi;
Khép nép ngoài sương hoa mắc cỡ,
Run run giây nhỏ thẹn tay người.

Du dương như những gái thời xưa
Động bóng chàng trai, vội trốn ngừa;
Ai ngỡ sau mành đang thấp thoáng,
Duyên thầm se sẽ mắt len đưa.

Hơn gió thay hơi, nước chuyển màu,
Ý tôi là những thoáng qua mau:
Sao xuyên trời mộng mong manh sáng,
Mặt ngẩng nhìn cao vơ vẩn thu.

Mùa xuân bay lượn bướm như thơ,
Cánh đẹp trên hoa vừa ghé hờ.
Vồn vã đưa tay: đâu nữa bướm?
Cánh vàng rơi hạt phấn lơ thơ.

*

“Ý Thoáng” – Những Xao Động Mong Manh Của Lòng Người

Trong thơ Xuân Diệu, ta thường bắt gặp những rung cảm tinh tế, những xao động mơ hồ nhưng mãnh liệt, như một cơn gió thoảng qua nhưng đủ làm rơi rụng những cánh hoa mỏng manh nhất. Ý thoáng là một bài thơ như thế. Nó không kể một câu chuyện cụ thể, không bày tỏ một tình yêu rõ ràng, nhưng lại vẽ nên bức tranh về những cảm xúc vừa e ấp, vừa mong manh, vừa rực rỡ, vừa phù du – những điều làm nên vẻ đẹp của đời sống.

Những rung động đầu tiên – Tâm hồn khép nép như cành trinh nữ

“Ý tôi là những cành trinh nữ
Trong cỏ e dè lá hổ nguôi;
Khép nép ngoài sương hoa mắc cỡ,
Run run giây nhỏ thẹn tay người.”

Ngay từ khổ thơ đầu tiên, Xuân Diệu đã nhân hóa những ý nghĩ của mình thành hình ảnh của cành trinh nữ – một loài cây nhỏ bé, mỏng manh, chỉ cần một cái chạm nhẹ cũng vội co mình lại. Ý thơ của ông cũng vậy, không phô trương, không ồn ào, mà e ấp trong sương sớm, trong những giây phút rụt rè của lòng người.

Chỉ một thoáng chạm vào, đã đủ khiến loài cây run rẩy, đủ làm lòng người xao động. Đó là cảm xúc mong manh của những rung động đầu đời, của những khoảnh khắc mà ta muốn giữ lại nhưng lại sợ chạm vào sẽ tan biến mất.

Những bóng hình thấp thoáng – Khi duyên tình chỉ là thoáng qua

“Du dương như những gái thời xưa
Động bóng chàng trai, vội trốn ngừa;
Ai ngỡ sau mành đang thấp thoáng,
Duyên thầm se sẽ mắt len đưa.”

Hình ảnh những cô gái thời xưa e lệ, vội lánh đi khi thấy bóng dáng người thương, nhưng rồi lại thấp thoáng sau tấm rèm, len lén nhìn bằng ánh mắt chứa đầy duyên thầm. Đó chính là hình ảnh của những cảm xúc chớm nở, chưa dám nói thành lời, nhưng cũng không nỡ giấu đi hoàn toàn.

Xuân Diệu đã khéo léo tạo nên sự đối lập giữa sự rụt rè và mong muốn được gần gũi. Tình yêu đôi khi là thế, lúc muốn né tránh, lúc lại khao khát được nhìn nhau. Nhưng tất cả đều chỉ là những khoảnh khắc thoáng qua, như một ánh mắt, một nụ cười, một cái nhìn vội vã giữa dòng đời hối hả.

Những ý nghĩ mong manh như áng mây, như cánh bướm

“Hơn gió thay hơi, nước chuyển màu,
Ý tôi là những thoáng qua mau:
Sao xuyên trời mộng mong manh sáng,
Mặt ngẩng nhìn cao vơ vẩn thu.”

Ý nghĩ, cũng như những cơn gió, những dòng nước chảy, cứ thế mà đổi thay không ngừng. Nó thoáng hiện rồi lại vụt mất, như ánh sao le lói trong trời đêm, như cái nhìn xa xăm giữa mùa thu man mác.

Tâm hồn của Xuân Diệu là một tâm hồn không ngừng kiếm tìm, không ngừng khắc khoải. Nhưng thay vì nắm bắt những điều lớn lao, ông lại đi tìm kiếm những điều nhỏ bé, những điều tưởng chừng như vô nghĩa nhưng lại chứa đựng cả một trời xúc cảm.

Cánh bướm và khoảnh khắc đẹp đẽ nhưng phù du

“Mùa xuân bay lượn bướm như thơ,
Cánh đẹp trên hoa vừa ghé hờ.
Vồn vã đưa tay: đâu nữa bướm?
Cánh vàng rơi hạt phấn lơ thơ.”

Hình ảnh cuối cùng của bài thơ là một trong những hình ảnh đẹp nhất. Một cánh bướm chợt bay đến, đậu hờ trên đóa hoa. Người ta vừa kịp nhận ra vẻ đẹp ấy, vừa vội vàng muốn chạm vào nó, thì nó đã bay đi, chỉ còn lại một chút phấn vàng vương trên đầu ngón tay.

Phải chăng, đó cũng là cách mà những cảm xúc đẹp đẽ trong đời vụt qua? Ta chưa kịp trân quý, chưa kịp hiểu hết nó, thì nó đã biến mất. Giống như một tình yêu chưa kịp thành hình đã xa, một khoảnh khắc chưa kịp lưu giữ đã trôi vào quên lãng.

Lời kết – Hãy yêu thương khi còn có thể

Ý thoáng không kể một câu chuyện cụ thể, nhưng nó chứa đựng tất cả những gì mong manh và đẹp đẽ nhất trong tâm hồn con người. Những cảm xúc chợt đến rồi chợt đi, những ánh nhìn e ấp, những khoảnh khắc muốn giữ lại nhưng chẳng thể nào nắm bắt được.

Xuân Diệu luôn sợ sự lãng phí của thời gian, sợ những điều đẹp đẽ trôi qua mà ta không kịp tận hưởng. Qua bài thơ này, ông như nhắn nhủ rằng: hãy trân trọng những rung động nhỏ bé, hãy yêu thương khi còn có thể, bởi mọi thứ trong đời đều chỉ là những ý thoáng – vừa đến đã vội xa…

Xuân Diệu – “Ông hoàng thơ tình” của văn học Việt Nam

Xuân Diệu (1916–1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách sáng tác độc đáo, giàu cảm xúc và khát vọng yêu đời mãnh liệt, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ độc giả.

Sinh ra tại Hà Tĩnh nhưng lớn lên ở Quy Nhơn, Bình Định, Xuân Diệu sớm bộc lộ niềm đam mê văn chương. Ông là gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, mang đến một luồng sinh khí mới cho thi ca Việt Nam. Những tác phẩm như Thơ thơ (1938) hay Gửi hương cho gió (1945) thể hiện rõ nét giọng điệu sôi nổi, táo bạo, chan chứa tình yêu và khát khao tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.

Sau năm 1945, Xuân Diệu chuyển hướng sáng tác, hòa mình vào dòng chảy cách mạng, ca ngợi quê hương, đất nước và con người lao động. Dù ở giai đoạn nào, thơ ông vẫn giữ nguyên vẹn sự say mê và rung động sâu sắc. Những tác phẩm như Riêng chung (1960) hay Hai đợt sóng (1967) tiếp tục khẳng định vị trí của ông trên thi đàn.

Không chỉ là nhà thơ, Xuân Diệu còn là nhà văn, nhà phê bình có ảnh hưởng lớn. Năm 1996, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp to lớn của mình.

Xuân Diệu vẫn mãi là biểu tượng của thơ tình Việt Nam, là tiếng nói tha thiết của một tâm hồn luôn khát khao yêu và sống trọn vẹn từng khoảnh khắc:

“Hãy tận hưởng ngày giờ đang thở,
Và yêu đời, hãy sống mạnh hơn tôi.”

Viên Ngọc Quý