Bỡn cô đào già
Nguyễn Công Trứ
Liếc trông giá đáng mấy mười mươi
Đem lạng vàng mua lấy tiếng cười
Giăng xế nhưng mà cung chửa khuyết
Hoa tàn song lại nhị còn tươi
Chia đôi duyên nọ đà hơn một
Mà nét xuân kia vẹn cả mười
Vì chút tình duyên nên đằm thắm
Khéo làm cho bận khách làng chơi.
*
“Vẻ Đẹp Không Phai Trong Thơ Nguyễn Công Trứ”
Nguyễn Công Trứ, thi sĩ tài hoa của nền văn học Việt Nam, luôn để lại trong lòng người đọc những cảm xúc mãnh liệt qua từng vần thơ. Bài thơ “Bỡn cô đào già” không chỉ là lời bông đùa nhẹ nhàng, mà còn là một bức tranh sâu sắc về sự giao thoa giữa tuổi tác và vẻ đẹp, giữa thời gian và tình cảm. Qua đó, Nguyễn Công Trứ gửi gắm những triết lý nhân sinh đậm chất nhân văn.
Vẻ đẹp vẹn nguyên trước thời gian
“Liếc trông giá đáng mấy mười mươi
Đem lạng vàng mua lấy tiếng cười”
Ngay từ câu mở đầu, tác giả đã khéo léo gợi lên vẻ đẹp đáng giá của nhân vật cô đào, bất chấp tuổi tác. Một ánh nhìn, một tiếng cười từ cô đào ấy đã khiến người ta cảm thấy xứng đáng để đánh đổi cả “lạng vàng”. Ở đây, Nguyễn Công Trứ không chỉ ca ngợi nhan sắc mà còn đề cao giá trị tinh thần của con người – những điều vượt lên trên sự phai nhòa của thời gian.
Sức sống bền bỉ của tuổi xuân
“Giăng xế nhưng mà cung chửa khuyết
Hoa tàn song lại nhị còn tươi”
Hai câu thơ tiếp theo là minh chứng cho tài năng dùng hình ảnh giàu sức gợi của Nguyễn Công Trứ. Ánh trăng dù đã xế nhưng vẫn tròn đầy, hoa tuy đã qua thời rực rỡ nhưng vẫn giữ lại sự tươi mới trong tâm hồn. Qua hình ảnh này, tác giả muốn khẳng định rằng vẻ đẹp không chỉ nằm ở hình thức, mà còn ở sức sống bên trong – sự duyên dáng, quyến rũ và bản lĩnh tự nhiên của người phụ nữ.
Duyên phận và giá trị tình yêu
“Chia đôi duyên nọ đà hơn một
Mà nét xuân kia vẹn cả mười”
Duyên phận, theo Nguyễn Công Trứ, không chỉ là sự kết nối giữa con người, mà còn là giá trị trường tồn vượt qua mọi giới hạn. Dẫu thời gian trôi qua, “nét xuân” của cô đào vẫn vẹn nguyên, làm cho tình yêu và cảm xúc không hề mai một. Câu thơ không chỉ ca ngợi nhan sắc mà còn tôn vinh sức hút từ trí tuệ, sự trải nghiệm và nét duyên ngầm của người phụ nữ.
Nghệ thuật châm biếm nhẹ nhàng
“Vì chút tình duyên nên đằm thắm
Khéo làm cho bận khách làng chơi”
Nguyễn Công Trứ khéo léo kết thúc bài thơ bằng sự châm biếm nhẹ nhàng, mang chút hóm hỉnh nhưng đầy tình cảm. Cô đào già không còn ở thời kỳ rực rỡ nhất của nhan sắc, nhưng chính sự sâu sắc và tinh tế trong tình cảm đã “làm bận lòng” khách làng chơi. Tác giả dường như muốn nhắc nhở rằng, sự cuốn hút không chỉ nằm ở tuổi trẻ, mà còn ở chiều sâu tâm hồn, ở những giá trị tinh thần mà tuổi tác không thể làm phai mờ.
Thông điệp từ bài thơ
Bài thơ “Bỡn cô đào già” của Nguyễn Công Trứ không chỉ là lời ca ngợi vẻ đẹp và giá trị của người phụ nữ mà còn là bài học về cách nhìn nhận cuộc sống và tình yêu. Ông khẳng định rằng, vẻ đẹp đích thực không hề bị giới hạn bởi tuổi tác hay thời gian. Đó là vẻ đẹp của sự trải nghiệm, của sự duyên dáng nội tâm và của những giá trị bền vững mà con người lưu giữ.
Bằng những hình ảnh hài hước, nhưng sâu sắc, Nguyễn Công Trứ nhắc nhở chúng ta rằng: hãy trân trọng từng khoảnh khắc, từng con người, và đừng để những định kiến về tuổi tác che lấp giá trị thực sự của cuộc đời.
Kết luận
“Giăng xế nhưng mà cung chửa khuyết
Hoa tàn song lại nhị còn tươi”
Với Nguyễn Công Trứ, vẻ đẹp không bao giờ là câu chuyện của tuổi trẻ. Đó là sự tổng hòa giữa ngoại hình, trí tuệ và trái tim đằm thắm, luôn khiến người đối diện phải ngẩn ngơ. Tác giả không chỉ bông đùa về một cô đào già, mà còn để lại trong lòng độc giả một bài học nhân sinh sâu sắc: vẻ đẹp vĩnh cửu là vẻ đẹp của tâm hồn.
*
Nguyễn Công Trứ – Một Nhà Chính Trị, Quân Sự và Thi Sĩ Tài Hoa của Đại Nam
Nguyễn Công Trứ (1778–1858), tự Tồn Chất, hiệu Ngộ Trai, biệt hiệu Hi Văn, là một trong những nhân vật nổi bật của triều đại nhà Nguyễn. Ông không chỉ là một nhà chính trị, quân sự tài năng mà còn là một nhà thơ có phong cách độc đáo, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử và văn hóa Việt Nam.
Tiểu sử và sự nghiệp
Nguyễn Công Trứ sinh ngày 19/12/1778 tại Quỳnh Côi, Thái Bình, trong một gia đình có truyền thống học vấn và làm quan. Cha ông, Nguyễn Công Tấn, là tri phủ Tiên Hưng, và mẹ ông, bà Nguyễn Thị Phan, cũng xuất thân từ một gia đình danh giá.
Từ nhỏ, Nguyễn Công Trứ nổi tiếng học giỏi và sáng tác thơ văn. Sau nhiều năm dùi mài kinh sử, mãi đến năm 41 tuổi, ông mới đỗ Giải nguyên và bắt đầu sự nghiệp làm quan dưới triều Nguyễn. Trải qua nhiều chức vụ quan trọng như Tri huyện Đường Hào, Tư nghiệp Quốc Tử Giám, Tổng đốc Hải Yên, và thậm chí đến Thượng thư, Nguyễn Công Trứ nổi bật trong cả lĩnh vực hành chính và quân sự.
Dẫu vậy, cuộc đời làm quan của ông không ít thăng trầm. Ông từng bị giáng chức và cách tuột làm lính thú, nhưng sau đó lại được trọng dụng nhờ tài năng và những đóng góp to lớn trong kinh tế và quân sự.
Những đóng góp nổi bật
Kinh tế
Nguyễn Công Trứ là người có công lớn trong việc khai hoang và phát triển kinh tế ở Bắc Bộ. Ông là người tiên phong chiêu mộ dân nghèo, đắp đê lấn biển, lập ấp ở các vùng Kim Sơn (Ninh Bình) và Tiền Hải (Thái Bình). Những huyện này không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược lâu dài của ông.
Quân sự
Trong lĩnh vực quân sự, Nguyễn Công Trứ nổi bật với vai trò dẹp loạn và bảo vệ triều đình. Ông đã dẹp yên các cuộc khởi nghĩa như Phan Bá Vành (1827), Nông Văn Vân (1833), và giặc Khánh (1835). Ông cũng góp công lớn trong cuộc chiến chống Xiêm La (1841–1845). Dù tuổi cao, năm 1858, khi thực dân Pháp tấn công Đà Nẵng, ông vẫn xin vua Tự Đức cho ra trận, thể hiện tinh thần yêu nước đến cùng.
Thơ ca và con người
Nguyễn Công Trứ là một thi nhân xuất chúng với phong cách ngông nghênh, hào sảng. Thơ ông phản ánh tư tưởng sâu sắc về nhân tình thế thái, về danh lợi và cuộc sống. Dù chán chường với chốn quan trường, ông luôn yêu đời, sống tự do, phóng khoáng.
Những bài thơ như “Kiếp sau xin chớ làm người”, “Nào nào! Thằng nào sợ thằng nào” hay các bài hát ca trù như “Bỡn nhân tình” không chỉ thể hiện tài năng văn chương mà còn khắc họa một nhân cách độc đáo, táo bạo.
Ngay cả ở tuổi già, Nguyễn Công Trứ vẫn sống đời ngạo nghễ, nổi tiếng với việc cưỡi bò thay ngựa, kết hôn ở tuổi 73 và làm thơ đối đáp đầy hóm hỉnh.
Tưởng nhớ
Với những đóng góp to lớn trong nhiều lĩnh vực, Nguyễn Công Trứ được nhân dân kính trọng và tưởng nhớ. Tên ông được đặt cho nhiều con đường, trường học trên cả nước, và những nơi ông từng khai hoang vẫn lưu giữ đền thờ và tưởng niệm ông như một vị thành hoàng làng.
Nguyễn Công Trứ không chỉ là một nhà chính trị, quân sự lỗi lạc mà còn là một thi nhân tài hoa, để lại di sản văn hóa quý giá, góp phần tô điểm vẻ đẹp và sức mạnh của lịch sử Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
