Điếu Phan Công Tòng (bài 10)
Như còn chẳng gọi thế rằng cô,
Cái chuyện hoa vi trước hoạ đồ.
Sở hỡi trót ghi cừu họ Ngũ,
Hán đâu khỏi trả hận thằng Nô.
Vàng tơ sử Mã giồi đường sứ,
Búa vớt kinh lân lấp dấu hồ.
Ngày khác xa thư về một mối,
Danh thơm ngươi tới cõi hoàng đô.
*
Tiếng Gọi Danh Thơm – Điếu Phan Công Tòng (Bài 10)
Bài thơ “Điếu Phan Công Tòng (bài 10)” của Nguyễn Đình Chiểu khép lại loạt mười bài thơ khóc thương và tôn vinh người trung liệt Phan Công Tòng. Nếu chín bài thơ trước là tiếng khóc bi tráng trước sự ra đi của một anh hùng, thì bài thơ cuối cùng này lại là lời khẳng định về danh thơm bất diệt, về sự trường tồn của chính nghĩa.
Người Chết Nhưng Nghĩa Còn, Danh Vẫn Sống
“Như còn chẳng gọi thế rằng cô,
Cái chuyện hoa vi trước hoạ đồ.”
Câu thơ mở đầu như một lời khẳng định: cái chết không làm Phan Công Tòng trở nên cô độc, bởi ông vẫn sống trong lòng dân, trong trang sử của đất nước. Hình ảnh hoa vi trước họa đồ gợi lên sự tiếp nối của những bậc trung nghĩa, những người viết nên trang sử anh hùng của dân tộc.
Nguyễn Đình Chiểu muốn nhấn mạnh rằng, một người như Phan Công Tòng không thể bị lãng quên. Ông đã hòa vào dòng chảy lịch sử, như bao anh hùng đã từng hy sinh vì nước.
Hận Thù Cần Được Báo, Công Lý Cần Được Sáng Tỏ
“Sở hỡi trót ghi cừu họ Ngũ,
Hán đâu khỏi trả hận thằng Nô.”
Hai câu thơ này gợi nhắc những câu chuyện báo thù trong lịch sử. Ngũ Viên vì cha mà quyết chí tiêu diệt nước Sở, nhà Hán luôn ôm mối thù với Hung Nô vì những lần bị xâm phạm.
Dẫn những điển tích này, Nguyễn Đình Chiểu muốn nói rằng cái chết của Phan Công Tòng không thể bị quên lãng, mà sẽ trở thành động lực để những người kế tục tiếp tục sự nghiệp cứu nước. Công lý rồi sẽ được thực thi, chính nghĩa sẽ không bao giờ bị dập tắt.
Danh Sử Sáng Ngời, Chính Nghĩa Trường Tồn
“Vàng tơ sử Mã giồi đường sứ,
Búa vớt kinh lân lấp dấu hồ.”
Tư Mã Thiên ghi chép lịch sử bằng những dòng chữ quý như tơ vàng, còn Khổng Tử soạn Xuân Thu để ghi dấu những biến động của thời cuộc. Hai hình ảnh này khẳng định rằng câu chuyện của Phan Công Tòng cũng sẽ được ghi lại trong sử sách, như một tấm gương cho muôn đời sau.
Phan Công Tòng không chỉ sống trong lòng dân, mà còn sống trong trang sử nước nhà. Ông đã để lại một dấu ấn không thể phai mờ.
Danh Thơm Muôn Thuở – Lời Tiễn Bi Tráng
“Ngày khác xa thư về một mối,
Danh thơm ngươi tới cõi hoàng đô.”
Câu thơ cuối cùng vang lên như một lời tiễn biệt, nhưng cũng là một lời khẳng định đầy kiêu hãnh. Nguyễn Đình Chiểu tin rằng một ngày nào đó, giang sơn sẽ thống nhất, chính nghĩa sẽ chiến thắng, và danh thơm của Phan Công Tòng sẽ vang mãi nơi triều đình, trong lòng người dân.
Lời Nhắn Gửi Sau Cùng
Mười bài thơ điếu Phan Công Tòng không chỉ là tiếng khóc thương, mà còn là lời ca ngợi một người anh hùng trung dũng, một lời kêu gọi giữ vững chính nghĩa. Bài thơ cuối cùng như một dấu son khép lại một bản tráng ca, khẳng định rằng:
🔥 Cái chết không thể xóa nhòa nghĩa khí
🔥 Chính nghĩa rồi sẽ chiến thắng
🔥 Danh thơm của người trung liệt sẽ sống mãi với thời gian
Dù Phan Công Tòng đã nằm xuống, nhưng tinh thần của ông sẽ mãi mãi lưu truyền, như một ngọn đuốc soi sáng con đường chính đạo.
*
Nguyễn Đình Chiểu (1822–1888): Nhà thơ lớn, Danh nhân văn hóa thế giới
Nguyễn Đình Chiểu, tục gọi là cụ Đồ Chiểu, là một nhà thơ yêu nước tiêu biểu của Nam Bộ trong thế kỷ 19. Ông sinh ngày 1/7/1822 tại Gia Định (nay thuộc TP.HCM) trong một gia đình nhà nho. Cuộc đời ông trải qua nhiều biến cố, từ mất mẹ, mù lòa đến cảnh nước mất nhà tan, nhưng ông vẫn giữ vững đạo đức và lòng yêu nước.
Nguyễn Đình Chiểu là tác giả của nhiều tác phẩm nổi tiếng như Lục Vân Tiên, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, và Ngư tiều vấn đáp nho y diễn ca. Thơ văn của ông thể hiện quan niệm “văn dĩ tải đạo,” luôn hướng tới đề cao chính nghĩa, lòng yêu nước và phẩm chất đạo đức.
Với những đóng góp xuất sắc cho văn hóa và tinh thần dân tộc, ngày 24/11/2021, ông được UNESCO vinh danh là Danh nhân Văn hóa Thế giới. Hiện khu đền thờ và mộ Nguyễn Đình Chiểu tại Bến Tre là di tích quốc gia đặc biệt, trở thành điểm đến tri ân của nhiều thế hệ.
Viên Ngọc Quý.
