Điếu Trương Định (bài 5)
Năm dài những mảng ngóng tin vua,
Nín nhục thầm toan lẽ được thua.
U kế năm hàng còn chỗ đoái,
Ngô Tôn trăm chước đợi ngày đua.
Bày lòng thần tử vài lời sớ,
Giữ mối giang san mấy điệu bùa.
Phải đặng tuổi trời cho mượn số
Cuộc nầy ngay vạy có phân bua.
*
TRƯƠNG ĐỊNH – KHÍ PHÁCH BẤT DIỆT CỦA MỘT ANH HÙNG
Lịch sử Việt Nam không chỉ ghi nhận những trang chiến công vang dội, mà còn khắc sâu hình ảnh những bậc anh hùng kiên trung, bất khuất, dù trong hoàn cảnh ngặt nghèo vẫn giữ vững chí lớn. Trương Định là một trong số đó – người đã từ chối vinh hoa để đứng về phía nhân dân, chiến đấu đến hơi thở cuối cùng.
Bài thơ “Điếu Trương Định” (bài 5) của Nguyễn Đình Chiểu không chỉ là một lời tiễn biệt mà còn là khúc tráng ca về một con người đã sống và chết vì nước, không màng danh lợi, không khuất phục trước thời cuộc.
1. Một lòng trung quân – Cô đơn trong nỗi ngóng trông
“Năm dài những mảng ngóng tin vua,
Nín nhục thầm toan lẽ được thua.”
Hai câu thơ mở đầu gợi lên hình ảnh Trương Định đơn độc giữa chiến trường, ngóng tin từ triều đình, chờ một mệnh lệnh, một tín hiệu từ nhà vua để có thể tiếp tục công cuộc kháng chiến. Nhưng đổi lại, ông chỉ nhận về sự im lặng và bội bạc.
- “Ngóng tin vua” – Ông vẫn mong đợi triều đình nhìn nhận cuộc chiến của mình, nhưng sự chờ đợi ấy chỉ kéo dài trong vô vọng.
- “Nín nhục thầm toan lẽ được thua” – Trước thế lực mạnh của giặc Pháp, ông không ngừng tính toán từng bước đi, nhưng phải chịu đựng sự đơn độc và cả những khó khăn chồng chất.
Trương Định không hề nao núng, nhưng ông hiểu rõ sự chênh lệch giữa lực lượng của mình và kẻ thù. Ông phải lựa chọn: Tiếp tục chiến đấu hay chấp nhận lùi bước? Nhưng với ông, chỉ có một con đường – chiến đấu đến cùng.
2. Sách lược của bậc kỳ tài – Chí lớn không phai
“U kế năm hàng còn chỗ đoái,
Ngô Tôn trăm chước đợi ngày đua.”
Trương Định không phải là một kẻ liều lĩnh lao vào chiến tranh mà không có kế hoạch. Ông biết rằng cuộc chiến trường kỳ cần sự mưu lược và tính toán.
- “U kế năm hàng” – Ông vẫn âm thầm suy tính, chờ thời cơ phản công.
- “Ngô Tôn trăm chước” – Như những danh tướng thời xưa, ông mong chờ một ngày có thể dùng trí dũng xoay chuyển cục diện.
Trương Định không chỉ là một dũng tướng mà còn là một chiến lược gia có tầm nhìn, tiếc rằng thời thế quá nghiệt ngã, khiến ông không thể thực hiện trọn vẹn mưu lược của mình.
3. Giữ tròn trung nghĩa – Dẫu biết ngày mai đầy sóng gió
“Bày lòng thần tử vài lời sớ,
Giữ mối giang san mấy điệu bùa.”
Ngay cả khi bị triều đình bỏ rơi, Trương Định vẫn giữ tròn khí tiết của một bề tôi trung nghĩa.
- “Bày lòng thần tử” – Ông vẫn muốn tỏ bày lòng trung nghĩa với triều đình, dù biết rằng mình đã không còn được trọng dụng.
- “Giữ mối giang san” – Dù không có lệnh vua, ông vẫn xem bảo vệ đất nước là trách nhiệm của mình.
Hai câu thơ này chính là sự khẳng định ý chí sắt đá của Trương Định, người dám hành động theo chính nghĩa, không vì sự thờ ơ của triều đình mà từ bỏ lý tưởng.
4. Sống hay chết – Tất cả đều do trời định, nhưng danh tiết phải vẹn toàn
“Phải đặng tuổi trời cho mượn số,
Cuộc nầy ngay vạy có phân bua.”
Ở đây, Nguyễn Đình Chiểu đã nói lên một quy luật nghiệt ngã của lịch sử: Con người không thể quyết định số mệnh của mình, nhưng có thể quyết định cách mình sống và chết.
- “Tuổi trời cho mượn số” – Trương Định hiểu rằng đời người hữu hạn, nhưng danh tiết thì trường tồn.
- “Cuộc này ngay vạy có phân bua” – Sự thật rồi sẽ sáng tỏ, lịch sử sẽ phân định ai đúng, ai sai, ai là kẻ phản bội, ai là bậc anh hùng.
Dù ông có phải hy sinh, thì tinh thần bất khuất của ông vẫn là minh chứng cho một tấm lòng trung nghĩa với dân, với nước.
5. Nguyễn Đình Chiểu – Người viết lại lịch sử bằng ngòi bút
Bằng những vần thơ đầy bi tráng, Nguyễn Đình Chiểu không chỉ khóc thương Trương Định, mà còn dựng lên một tượng đài bất diệt về lòng yêu nước.
Bài thơ “Điếu Trương Định” đã khẳng định:
✅ Anh hùng thực sự là người không bị thời thế khuất phục.
✅ Chiến đấu vì dân, vì nước quan trọng hơn chiến đấu vì triều đình.
✅ Sự hi sinh của Trương Định không vô ích – bởi tinh thần của ông sẽ mãi là tấm gương cho hậu thế.
Ngày nay, khi nhìn lại cuộc đời Trương Định, chúng ta không chỉ thấy một người lính cầm gươm mà còn thấy một biểu tượng của lòng trung nghĩa, một người đã chọn con đường chính nghĩa dù biết rằng nó đầy chông gai.
🔥 Trương Định có thể ngã xuống, nhưng tinh thần của ông mãi mãi bất diệt trong lòng dân tộc!
🔥 Lịch sử sẽ mãi gọi tên ông như một người con vĩ đại của đất nước!
*
Nguyễn Đình Chiểu (1822–1888): Nhà thơ lớn, Danh nhân văn hóa thế giới
Nguyễn Đình Chiểu, tục gọi là cụ Đồ Chiểu, là một nhà thơ yêu nước tiêu biểu của Nam Bộ trong thế kỷ 19. Ông sinh ngày 1/7/1822 tại Gia Định (nay thuộc TP.HCM) trong một gia đình nhà nho. Cuộc đời ông trải qua nhiều biến cố, từ mất mẹ, mù lòa đến cảnh nước mất nhà tan, nhưng ông vẫn giữ vững đạo đức và lòng yêu nước.
Nguyễn Đình Chiểu là tác giả của nhiều tác phẩm nổi tiếng như Lục Vân Tiên, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, và Ngư tiều vấn đáp nho y diễn ca. Thơ văn của ông thể hiện quan niệm “văn dĩ tải đạo,” luôn hướng tới đề cao chính nghĩa, lòng yêu nước và phẩm chất đạo đức.
Với những đóng góp xuất sắc cho văn hóa và tinh thần dân tộc, ngày 24/11/2021, ông được UNESCO vinh danh là Danh nhân Văn hóa Thế giới. Hiện khu đền thờ và mộ Nguyễn Đình Chiểu tại Bến Tre là di tích quốc gia đặc biệt, trở thành điểm đến tri ân của nhiều thế hệ.
Viên Ngọc Quý.
