Điếu Trương Định (bài 6)
Phân bua trời đất biết cho lòng,
Công việc đâu đâu cũng muốn xong.
Cám nỗi nhà nghiên lăm chống cột,
Nài bao bóng xế luống day đòng.
Đồng Nai, chợ Mỹ lo nhiều phía,
Bến Nghé, Sài Gòn kể mấy đông.
Dẫu biết dùng binh nhờ đất hiểm,
Chẳng đành xa bỏ cõi Gò Công.
*
TRƯƠNG ĐỊNH – NGƯỜI Ở LẠI VỚI QUÊ HƯƠNG
Lịch sử dân tộc Việt Nam là những trang bi hùng viết bằng máu, nước mắt và lòng trung nghĩa của những bậc anh hùng kiên trung. Trong số đó, Trương Định là một tượng đài bất diệt – người đã từ bỏ vinh hoa phú quý, không cam lòng khuất phục trước kẻ thù, quyết bám trụ nơi quê hương để chiến đấu đến hơi thở cuối cùng.
Bài thơ “Điếu Trương Định” (bài 6) của Nguyễn Đình Chiểu là một bản ai điếu đầy bi tráng, không chỉ thương tiếc mà còn ngợi ca khí phách của vị anh hùng đất Gò Công. Qua từng câu thơ, người đọc cảm nhận được nỗi trăn trở, quyết tâm và tấm lòng son sắt của Trương Định đối với đất nước.
1. Nỗi lòng của người anh hùng – Cô đơn nhưng không từ bỏ
“Phân bua trời đất biết cho lòng,
Công việc đâu đâu cũng muốn xong.”
Ngay câu thơ mở đầu, Nguyễn Đình Chiểu đã khắc họa nỗi oan khiên và sự đơn độc của Trương Định.
- “Phân bua trời đất biết cho lòng” – Một lời bày tỏ đầy xót xa! Trương Định hiểu rằng ông đã bị triều đình bỏ rơi, nhưng chỉ có trời đất mới thấu rõ lòng ông– lòng của một người tướng trung quân, ái quốc.
- “Công việc đâu đâu cũng muốn xong” – Ông muốn lo toan cho kháng chiến, cho dân làng, cho sự nghiệp cứu nước, nhưng lực lượng ngày càng hao hụt, đường đi ngày càng khó khăn.
Dù vậy, ông chưa bao giờ nghĩ đến việc từ bỏ.
2. Ngôi nhà đang sụp đổ – Nỗi đau của kẻ mất nước
“Cám nỗi nhà nghiên lăm chống cột,
Nài bao bóng xế luống day đòng.”
Nguyễn Đình Chiểu sử dụng hình ảnh ngôi nhà nghiên, như để ví đất nước đang nghiêng ngả, cần người chống đỡ.
- “Nhà nghiên lăm chống cột” – Trương Định hiểu rằng giang sơn đang nguy cấp, như một ngôi nhà sắp sập, cần có người giữ vững cột trụ. Nhưng một mình ông, liệu có thể giữ được bao lâu?
- “Bóng xế luống day đòng” – Thời gian đang trôi qua, bóng xế chiều tà ám chỉ những tháng ngày cuối cùng của ông. Ông lo lắng, trăn trở, nhìn về phía trước, nhìn về vận mệnh dân tộc mà đau đáu khôn nguôi.
Càng đọc, người ta càng cảm nhận được nỗi đau quặn thắt của một người yêu nước, biết mình có thể thất bại nhưng vẫn kiên cường không lùi bước.
3. Khắp nơi chìm trong giặc – Nhưng quê hương là nơi không thể bỏ lại
“Đồng Nai, chợ Mỹ lo nhiều phía,
Bến Nghé, Sài Gòn kể mấy đông.”
Lời thơ như một bản đồ chiến sự, vẽ ra cảnh nước mất nhà tan. Từ Đồng Nai, chợ Mỹ (Mỹ Tho) cho đến Bến Nghé, Sài Gòn, đâu đâu cũng giặc giã, lòng người ly tán.
Người anh hùng không chỉ lo cho một vùng đất nhỏ, mà nỗi lo của ông bao trùm cả miền Nam. Ông biết rằng quân Pháp ngày càng mạnh, trận mạc ngày càng khốc liệt, nhưng càng khó khăn, ông càng không thể bỏ cuộc.
4. Chọn hy sinh thay vì trốn chạy – Người con của Gò Công
“Dẫu biết dùng binh nhờ đất hiểm,
Chẳng đành xa bỏ cõi Gò Công.”
Đây là câu thơ mang ý nghĩa quyết định, thể hiện sự kiên trung bất diệt của Trương Định.
- “Dẫu biết dùng binh nhờ đất hiểm” – Ông hiểu rằng nếu muốn tiếp tục chiến đấu lâu dài, ông cần chọn địa thế hiểm trở để phòng thủ. Nhưng…
- “Chẳng đành xa bỏ cõi Gò Công” – Ông không thể rời đi! Gò Công là quê hương ông, là nơi nhân dân đã tin tưởng ông, là nơi ông đã nguyện chiến đấu đến hơi thở cuối cùng.
Trương Định có thể rút về nơi khác để tiếp tục cuộc chiến, nhưng trái tim ông không cho phép ông làm điều đó. Ông chọn ở lại, chọn chiến đấu giữa vùng đất quê hương, dù biết rằng cái chết đang cận kề.
5. Nguyễn Đình Chiểu – Người tạc tượng đài bất tử bằng thơ ca
Với “Điếu Trương Định”, Nguyễn Đình Chiểu không chỉ thương tiếc cho một anh hùng mà đã dựng lên một hình tượng bất diệt về lòng yêu nước.
🌿 Trương Định không chết! Ông sống mãi trong lòng dân, trong từng nỗi đau của kẻ mất nước, trong từng giấc mơ về một đất nước quật cường.
🔥 Bài học từ Trương Định? Sẵn sàng hy sinh bản thân vì quê hương, ngay cả khi bị thế lực lớn hơn dồn vào đường cùng.
🌿 Ông không đi xa! Ông đã chọn ở lại Gò Công, hòa mình vào mảnh đất này, sống mãi với nhân dân.
Đọc bài thơ này, chúng ta không chỉ cảm nhận sự bi tráng của một người anh hùng mà còn thấy được trách nhiệm của thế hệ hôm nay: Phải yêu nước, phải gìn giữ và bảo vệ từng tấc đất quê hương – như Trương Định đã làm!
*
Nguyễn Đình Chiểu (1822–1888): Nhà thơ lớn, Danh nhân văn hóa thế giới
Nguyễn Đình Chiểu, tục gọi là cụ Đồ Chiểu, là một nhà thơ yêu nước tiêu biểu của Nam Bộ trong thế kỷ 19. Ông sinh ngày 1/7/1822 tại Gia Định (nay thuộc TP.HCM) trong một gia đình nhà nho. Cuộc đời ông trải qua nhiều biến cố, từ mất mẹ, mù lòa đến cảnh nước mất nhà tan, nhưng ông vẫn giữ vững đạo đức và lòng yêu nước.
Nguyễn Đình Chiểu là tác giả của nhiều tác phẩm nổi tiếng như Lục Vân Tiên, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, và Ngư tiều vấn đáp nho y diễn ca. Thơ văn của ông thể hiện quan niệm “văn dĩ tải đạo,” luôn hướng tới đề cao chính nghĩa, lòng yêu nước và phẩm chất đạo đức.
Với những đóng góp xuất sắc cho văn hóa và tinh thần dân tộc, ngày 24/11/2021, ông được UNESCO vinh danh là Danh nhân Văn hóa Thế giới. Hiện khu đền thờ và mộ Nguyễn Đình Chiểu tại Bến Tre là di tích quốc gia đặc biệt, trở thành điểm đến tri ân của nhiều thế hệ.
Viên Ngọc Quý.
