Muộn thành đạt
Nguyễn Công Trứ
Cảnh muộn, đi về nghĩ cũng rầu
Trông gương mà thẹn với hàm râu!
Có từng gian hiểm, mình càng trí
Song lắm phong trần, lụy cũng sâu
Năm ấy đã qua thời chẳng lại
Lộc kia có muộn mới còn lâu
Khi vui giễu cợt mà chơi vậy
Tuổi tác ngần này đã chịu đâu!
*
“Muộn Thành Đạt” – Nỗi Niềm Trăn Trở và Triết Lý Cuộc Đời Của Nguyễn Công Trứ
Nguyễn Công Trứ, một bậc tài hoa xuất chúng, không chỉ ghi dấu ấn bằng sự nghiệp chính trị, quân sự lẫy lừng mà còn qua những bài thơ thấm đẫm triết lý nhân sinh. Bài thơ “Muộn thành đạt” là lời tự sự chân thành về những trăn trở của ông trước sự hữu hạn của thời gian và cuộc đời. Qua đó, ông gửi gắm một thông điệp sâu sắc về ý nghĩa của sự kiên trì, tự tại, và thái độ sống lạc quan trong mọi hoàn cảnh.
Trăn trở về thời gian và thành công muộn màng
“Cảnh muộn, đi về nghĩ cũng rầu
Trông gương mà thẹn với hàm râu!”
Ngay từ hai câu mở đầu, Nguyễn Công Trứ bộc lộ nỗi buồn sâu sắc khi nhìn lại tuổi tác và hành trình đời mình. Ông cảm thấy áy náy, tự trách bản thân vì chưa đạt được thành tựu xứng đáng, để rồi thời gian cứ trôi qua mà không thể quay lại. Hình ảnh “hàm râu” là biểu tượng cho tuổi già, càng khiến ông thêm cảm giác tiếc nuối trước những điều chưa hoàn thiện.
Kiên trì vượt qua khó khăn, dù phong trần đã bào mòn tâm trí
“Có từng gian hiểm, mình càng trí
Song lắm phong trần, lụy cũng sâu.”
Nguyễn Công Trứ không che giấu những gian nan, thử thách mà mình đã trải qua. Cuộc đời đầy phong trần, biến cố khiến ông nhận nhiều lụy phiền và mất mát. Nhưng chính những thử thách ấy cũng tôi luyện ý chí, giúp ông trưởng thành và mạnh mẽ hơn. Đây là lời nhắc nhở rằng, gian khổ không chỉ là trở ngại, mà còn là cơ hội để con người vượt lên chính mình.
Thành công muộn màng nhưng trường tồn
“Năm ấy đã qua thời chẳng lại
Lộc kia có muộn mới còn lâu.”
Nguyễn Công Trứ không chối bỏ thực tại rằng thời gian không thể quay ngược, nhưng ông nhìn thấy hy vọng trong tương lai. Thành công đến muộn không phải là điều đáng tiếc, bởi sự chín muồi thường mang lại những giá trị bền vững. Câu thơ như một lời động viên dành cho chính mình và hậu thế: hãy tin rằng mọi thứ đều có thời điểm, miễn là không từ bỏ khát vọng.
Lạc quan trong từng khoảnh khắc đời người
“Khi vui giễu cợt mà chơi vậy
Tuổi tác ngần này đã chịu đâu!”
Ở tuổi già, Nguyễn Công Trứ vẫn giữ tinh thần lạc quan và phóng khoáng. Ông không để những tiếc nuối hay trăn trở bóp nghẹt niềm vui sống. Câu thơ cuối cùng vang lên như một lời thách thức với thời gian: tuổi tác không thể làm ông khuất phục, bởi trái tim ông vẫn tràn đầy nhiệt huyết và tinh thần trẻ trung.
Thông điệp từ “Muộn thành đạt”
Qua bài thơ, Nguyễn Công Trứ gửi gắm thông điệp mạnh mẽ về cách đối diện với thời gian và khó khăn. Dù cuộc đời có muộn màng, gian nan, mỗi người vẫn nên giữ cho mình tinh thần lạc quan, kiên trì theo đuổi mục tiêu và không ngừng tin tưởng vào giá trị của bản thân. Thành công không chỉ nằm ở việc đạt được điều gì đó, mà còn là thái độ sống bình thản và sự mãn nguyện khi nhìn lại hành trình của mình.
Kết
Bài thơ “Muộn thành đạt” là lời tự sự đầy cảm xúc của Nguyễn Công Trứ về cuộc đời ông, nhưng đồng thời cũng là bài học quý giá cho mọi thế hệ. Dù thời gian có trôi qua và tuổi tác ngày càng nặng gánh, hãy sống một đời tự do, kiên trì, và lạc quan, bởi ý nghĩa thực sự của cuộc đời không nằm ở thời điểm ta đạt được thành công, mà ở cách ta vượt qua và tận hưởng hành trình ấy.
*
Nguyễn Công Trứ – Một Nhà Chính Trị, Quân Sự và Thi Sĩ Tài Hoa của Đại Nam
Nguyễn Công Trứ (1778–1858), tự Tồn Chất, hiệu Ngộ Trai, biệt hiệu Hi Văn, là một trong những nhân vật nổi bật của triều đại nhà Nguyễn. Ông không chỉ là một nhà chính trị, quân sự tài năng mà còn là một nhà thơ có phong cách độc đáo, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử và văn hóa Việt Nam.
Tiểu sử và sự nghiệp
Nguyễn Công Trứ sinh ngày 19/12/1778 tại Quỳnh Côi, Thái Bình, trong một gia đình có truyền thống học vấn và làm quan. Cha ông, Nguyễn Công Tấn, là tri phủ Tiên Hưng, và mẹ ông, bà Nguyễn Thị Phan, cũng xuất thân từ một gia đình danh giá.
Từ nhỏ, Nguyễn Công Trứ nổi tiếng học giỏi và sáng tác thơ văn. Sau nhiều năm dùi mài kinh sử, mãi đến năm 41 tuổi, ông mới đỗ Giải nguyên và bắt đầu sự nghiệp làm quan dưới triều Nguyễn. Trải qua nhiều chức vụ quan trọng như Tri huyện Đường Hào, Tư nghiệp Quốc Tử Giám, Tổng đốc Hải Yên, và thậm chí đến Thượng thư, Nguyễn Công Trứ nổi bật trong cả lĩnh vực hành chính và quân sự.
Dẫu vậy, cuộc đời làm quan của ông không ít thăng trầm. Ông từng bị giáng chức và cách tuột làm lính thú, nhưng sau đó lại được trọng dụng nhờ tài năng và những đóng góp to lớn trong kinh tế và quân sự.
Những đóng góp nổi bật
Kinh tế
Nguyễn Công Trứ là người có công lớn trong việc khai hoang và phát triển kinh tế ở Bắc Bộ. Ông là người tiên phong chiêu mộ dân nghèo, đắp đê lấn biển, lập ấp ở các vùng Kim Sơn (Ninh Bình) và Tiền Hải (Thái Bình). Những huyện này không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược lâu dài của ông.
Quân sự
Trong lĩnh vực quân sự, Nguyễn Công Trứ nổi bật với vai trò dẹp loạn và bảo vệ triều đình. Ông đã dẹp yên các cuộc khởi nghĩa như Phan Bá Vành (1827), Nông Văn Vân (1833), và giặc Khánh (1835). Ông cũng góp công lớn trong cuộc chiến chống Xiêm La (1841–1845). Dù tuổi cao, năm 1858, khi thực dân Pháp tấn công Đà Nẵng, ông vẫn xin vua Tự Đức cho ra trận, thể hiện tinh thần yêu nước đến cùng.
Thơ ca và con người
Nguyễn Công Trứ là một thi nhân xuất chúng với phong cách ngông nghênh, hào sảng. Thơ ông phản ánh tư tưởng sâu sắc về nhân tình thế thái, về danh lợi và cuộc sống. Dù chán chường với chốn quan trường, ông luôn yêu đời, sống tự do, phóng khoáng.
Những bài thơ như “Kiếp sau xin chớ làm người”, “Nào nào! Thằng nào sợ thằng nào” hay các bài hát ca trù như “Bỡn nhân tình” không chỉ thể hiện tài năng văn chương mà còn khắc họa một nhân cách độc đáo, táo bạo.
Ngay cả ở tuổi già, Nguyễn Công Trứ vẫn sống đời ngạo nghễ, nổi tiếng với việc cưỡi bò thay ngựa, kết hôn ở tuổi 73 và làm thơ đối đáp đầy hóm hỉnh.
Tưởng nhớ
Với những đóng góp to lớn trong nhiều lĩnh vực, Nguyễn Công Trứ được nhân dân kính trọng và tưởng nhớ. Tên ông được đặt cho nhiều con đường, trường học trên cả nước, và những nơi ông từng khai hoang vẫn lưu giữ đền thờ và tưởng niệm ông như một vị thành hoàng làng.
Nguyễn Công Trứ không chỉ là một nhà chính trị, quân sự lỗi lạc mà còn là một thi nhân tài hoa, để lại di sản văn hóa quý giá, góp phần tô điểm vẻ đẹp và sức mạnh của lịch sử Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
