Thuỷ chung
Năm nay đào lại nở
Chật đường chợ hàng hoa
Từ đáy sâu quá khứ
Ông đồ lại hiện ra
Sáng nay mưa chớm lạnh
Nắng nằm trên giấy hồng
Một đám người ngồi cạnh
Có nhà thơ ngồi cùng
Tôi xin đôi câu đối
Cụ rọc tờ giấy điều
Bàn tay xưa viết nối
Những nét chữ thân yêu
Bài thơ “Ông Đồ” mới
Dưới bút cụ nở ra
Tôi chân thành chép lại
Đánh dấu một mùa hoa
Chỉ thêm lời ghi chú
Vần thơ xưa, thơ nay
Thuỷ chung một lòng cũ
Dù vui buồn đổi thay.
1974
*
Thủy Chung – Một Tấm Lòng Son Sắt Với Cái Đẹp Xưa
Vũ Đình Liên – nhà thơ của những hoài niệm, của những giá trị truyền thống đang dần mai một. Nếu Ông đồ là một tiếng thở dài đầy xót xa trước sự lụi tàn của một lớp người từng được tôn kính, thì Thủy chung lại là một khúc hoài niệm đầy dịu dàng, một sự tiếp nối không đứt gãy giữa quá khứ và hiện tại, giữa giá trị cũ và tâm hồn mới.
Hình ảnh ông đồ trở lại – sự hồi sinh của một truyền thống
Những câu thơ đầu mở ra một khung cảnh quen thuộc:
“Năm nay đào lại nở
Chật đường chợ hàng hoa
Từ đáy sâu quá khứ
Ông đồ lại hiện ra.”
Cứ mỗi độ xuân về, khi sắc đào bừng nở trên phố phường, hình ảnh ông đồ – nhân vật tưởng như đã khuất lấp trong dĩ vãng lại hiển hiện. Đó không chỉ là sự trở lại của một con người mà còn là sự hồi sinh của cả một nét đẹp văn hóa đã từng phai nhạt trong dòng chảy thời gian.
Trong không gian ấy, những hạt mưa xuân khe khẽ, nắng vương trên giấy đỏ, gợi lên một không khí trầm lắng, gợi nhớ đến một mùa xuân xưa:
“Sáng nay mưa chớm lạnh
Nắng nằm trên giấy hồng
Một đám người ngồi cạnh
Có nhà thơ ngồi cùng.”
Không còn cảnh ông đồ lặng lẽ, buồn bã trong Ông đồ năm nào, giờ đây, bên cạnh cụ là những người yêu mến, những kẻ si mê cái đẹp của câu đối đỏ, của những nét chữ rồng bay phượng múa. Có cả nhà thơ – người giữ trong lòng mình niềm hoài cổ sâu sắc.
Sự tiếp nối của thơ ca và truyền thống
Trong khoảnh khắc ấy, tác giả không chỉ đến để chứng kiến mà còn để tham gia, để tiếp nối một dòng chảy của ký ức:
“Tôi xin đôi câu đối
Cụ rọc tờ giấy điều
Bàn tay xưa viết nối
Những nét chữ thân yêu.”
Bàn tay của ông đồ vẫn còn đó, vẫn miệt mài kéo dài những nét chữ thân quen. Nhưng quan trọng hơn, không còn sự lạc lõng hay quạnh hiu như trong Ông đồ, giờ đây, những nét chữ ấy được trân trọng, được nâng niu, được tiếp nhận như một di sản quý giá.
Và thế là, một bài thơ mới lại nở ra dưới bàn tay của người nghệ sĩ xưa:
“Bài thơ “Ông đồ” mới
Dưới bút cụ nở ra
Tôi chân thành chép lại
Đánh dấu một mùa hoa.”
Bài thơ không chỉ là sự tiếp nối về tinh thần, mà còn là sự tiếp nối của thơ ca. Nếu Ông đồ là bài thơ ghi dấu một thời đại đã dần lụi tàn, thì Thủy chung lại như một tia sáng, một nhịp cầu nối liền quá khứ với hiện tại, giữ cho giá trị truyền thống không bị mai một.
Thủy chung – Dù thời gian đổi thay, lòng người vẫn vẹn nguyên
Hai câu thơ kết đã khẳng định tất cả ý nghĩa của bài thơ:
“Chỉ thêm lời ghi chú
Vần thơ xưa, thơ nay
Thủy chung một lòng cũ
Dù vui buồn đổi thay.”
Dù cuộc sống có đổi thay, dù thời thế có biến chuyển, nhưng lòng người vẫn vẹn nguyên sự thủy chung với cái đẹp, với truyền thống. Nếu Ông đồ là một nỗi tiếc nuối khắc khoải thì Thủy chung là một sự khẳng định: những giá trị xưa vẫn còn, vẫn sống mãi trong tâm hồn những kẻ yêu mến và trân trọng nó.
Lời kết – Một mùa xuân của sự tiếp nối
Bài thơ Thủy chung không còn mang nỗi buồn của sự lụi tàn như Ông đồ, mà thay vào đó là một sự trân quý, một niềm tin vào sự trường tồn của truyền thống. Như hoa đào vẫn nở mỗi mùa xuân, như câu đối đỏ vẫn xuất hiện trên phố phường, như ông đồ vẫn ngồi đó viết lên những nét chữ thân thương, tất cả đều là minh chứng cho sự thủy chung của lòng người với cái đẹp.
Vũ Đình Liên đã khắc họa không chỉ một hình ảnh, mà là một triết lý sống: dù cuộc đời có đổi thay, lòng yêu mến cái đẹp và sự trân trọng quá khứ vẫn sẽ còn mãi. Và chính nhờ những con người như ông, như những người vẫn yêu câu đối đỏ, yêu nét chữ, yêu thơ ca những giá trị xưa cũ sẽ không bao giờ bị lãng quên.
*
Vũ Đình Liên – Nhà Thơ Của Hoài Niệm Và Nhân Văn
Vũ Đình Liên (1913 – 1996) là một trong những gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới Việt Nam. Dù không sáng tác nhiều, ông vẫn để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc với bài thơ Ông đồ – một tác phẩm thấm đượm nỗi hoài niệm, tiếc nuối trước sự mai một của những giá trị văn hóa truyền thống.
Thơ Vũ Đình Liên giàu cảm xúc, tinh tế và mang đậm chất nhân văn. Ông không chỉ viết về những nỗi buồn của thời thế, mà còn trăn trở về phận người, về sự đổi thay của xã hội. Ngoài sáng tác, ông còn là một nhà giáo mẫu mực, cống hiến cho sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu văn học.
Với một tâm hồn nhạy cảm và tinh tế, Vũ Đình Liên đã góp phần làm phong phú thêm diện mạo của Thơ Mới, đồng thời để lại trong lòng hậu thế những vần thơ đầy dư ba về nhân tình thế thái và lòng trắc ẩn sâu xa.
Viên Ngọc Quý.
