Báo thù
Một bên vì cha mà báo thù, một bên vì nước mà báo thù, hai cái thù không đợi trời chung, mà dụng tâm theo đuổi đến báo kỳ được mới nghe thực là chính đáng, khiến ai nghe thấy cũng phải kính phục.
Nước Ngô, nước Việt đánh nhau.
Vua Ngô là Hạp Lư thua trận, bi quân Việt đâm chết. Con Hạp Lư là Phù Sai nối ngôi làm vua, thề thế nào cũng phục thù được cho cha mới nghe. Phù Sai bèn cho người đứng ở sân, mỗi khi mình ra vào, người ấy phải nói to lên rằng:
“Phù Sai kia! Nước Việt nó giết cha mày mà mày quên ư?” Phù Sai thưa rằng: “Dạ không dám quên”.
Ba năm sau, quả nhiên Phù Sai đánh được Việt, báo được thù cho cha.
Lúc nước Việt thua, vua Việt là Câu Tiễn sai sứ sang cầu hoà. Tuy rằng được hoà, nhưng đêm ngày âu sầu, lo nghĩ nát gan, tan ruột. Chất củi làm giường nằm, treo cái mật trước chỗ ngồi. Khi nằm thì trông cái mật; khi ăn thì nếm cái mật. Chính thân thì cày cuốc, vợ thì dệt vải làm ăn lao khổ như thường dân. Ai là bậc hiền tài, thì trọng dụng, ai là kẻ khốn khó thì cứu giúp. Hơn hai mươi năm trời, lúc nào cũng được như vậy. Sau Câu Tiễn xem chừng lòng dân đã khiến được, bấy giờ mới đem quân đánh Ngô, quả nhiên Ngô lại thua mà Việt được.
(Theo “Cổ học tinh hoa” – Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân)
*
Lời bình:
Hai vị vua Ngô và Việt đều ôm mối thù sâu nặng, nhưng cách báo thù lại khác nhau. Phù Sai nóng vội, chỉ chú trọng vào phục thù mà quên đi nền tảng lâu dài của đất nước, nên dù thắng trước nhưng cuối cùng lại bại. Câu Tiễn nhẫn nhịn, chịu khổ, âm thầm chuẩn bị trong nhiều năm, nhờ vậy mà không chỉ rửa hận mà còn xây dựng được thế mạnh lâu dài. Báo thù không chỉ cần ý chí, mà còn cần sự nhẫn nại, biết nhìn xa trông rộng, biết chờ thời mới có thể giành thắng lợi bền vững.
Viên Ngọc Quý.
