Cách trị dân
Tử Sản làm tướng nước Trịnh đã lâu năm, có lòng thương dân, lấy đạo khoan mà trị dân.
Khi Tử Sản ốm nặng, gọi Tử Thái Túc đến bảo rằng:
– Ta chết, tất nhà ngươi làm tướng nước Trịnh. Người phải biết người có đức mới lấy đạo “Khoan” mà phục được dân, còn người thường phải lấy sách “nghiêm” mà trị dân mới được. Nay ví như lửa nóng, dân trông thấy mà sợ, cho nên chết vì lửa ít; nước mát, dân khinh mà nhờn, cho nên chết vì nước nhiều. Thế mới biết dùng khoan là khó.
Mấy tháng sau, Tử Sản mất, Thái Thúc thay làm tướng, không nỡ dùng nghiêm, e có mãnh liệt cứ lấy đạo khoan mà trị dân.
Không được bao lâu, trong nước sinh ra nhiều trộm cướp, thường núp náu ở các đầm lầy mà lấy của giết người nhũng nhiễu lương dân.
Tử Thái Thúc hối, lại nói rằng:
– Giá ta biết sớm theo lời Tử Sản thì đâu đến thế này!
Rồi liền đem quân đi đánh bắt bọn cướp ở đầm lầy mà giết hết. Từ đấy nước Trịnh mới bớt trộm cướp.
Khổng Tử nói rằng: “Được lắm! Chính sách khoan, thì dân nhờn, dân nhờn, thì lại phải dùng chính sách nghiêm, nghiêm tức là mãnh; mãnh thì dân tàn, tàn lại phải dùng khoan; khoan giúp cho mãnh, mãnh giúp cho khoan, có thế thì chính sách mới hòa được.
Tả Khưu Minh
(Theo “Cổ học tinh hoa” – Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân)
*
Lời bình:
Trị dân cần cân bằng giữa khoan dung và nghiêm khắc. Nếu quá khoan dung, dân sinh nhờn luật; nếu quá nghiêm khắc, dân sinh oán thán. Sự hòa hợp giữa hai yếu tố này mới tạo nên một chính quyền vững mạnh. Khổng Tử đã nhấn mạnh rằng khoan và nghiêm không mâu thuẫn, mà cần hỗ trợ lẫn nhau để giữ xã hội ổn định.
Viên Ngọc Quý.
