Mạnh Thường Quân và nước Tần
Mạnh Thường Quân là một nhà nghĩa hiệp nước Tề, muốn sang nước Tần để du thuyết. Có hàng nghìn người can ngăn mà không được. Sau Tô Tần đến can, Mạnh Thường Quân bảo rằng:
– Việc người thì ta đây không còn sót gì nữa, chỉ có việc quỷ thần là ta chưa được rõ mà thôi.
Tô Tần đáp:
– Ấy chính tôi lại đây không phải là nói việc người, tôi cốt định đem việc quỷ thần nói để ông nghe.
Mạnh Thường Quân nói:
– Ừ, thế nói ta nghe. Tô Tần nói:
-Vừa rồi tôi lại đây, đi qua con sông, tôi thấy một pho tượng đất nói chuyện với một pho tượng gỗ. Tượng gỗ bảo tượng đất: Ngươi là đất nặn thành hình, đến mùa mưa nước sông lên, ngập lụt cả thì ngươi bở tan ra mất. Tượng đất nói: Ta có tan ra nữa, ta vốn là đất, thì đất lại hoàn đất mà thôi. Chớ như ngươi là gỗ tạc thành hình, nước tràn ngập lên thì chưa biết ngươi trôi dạt vào đâu, mà rồi ra thế nào… Nay nước Tần là nước hiểm trở, vua Tần là vua bạo ngược, nếu ông vào đấy thì chưa biết có ra thoát được không.
Mạnh thường Quân nghe nói bèn thôi không sang nước Tần nữa.
(Theo “Cổ học tinh hoa” – Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân)
*
Lời bình:
Không phải lúc nào cũng có thể dùng tài trí mà thắng được cường bạo. Mạnh Thường Quân muốn sang Tần, nhưng không lường hết hiểm họa. Tô Tần khéo dùng hình ảnh pho tượng đất và pho tượng gỗ để nhắc nhở: khi gặp biến, tượng đất vẫn về với đất, còn tượng gỗ thì trôi dạt vô định. Nếu bước vào đất Tần, Mạnh Thường Quân có thể không còn đường lui, bởi vua Tần là kẻ “nuốt lời như cơm bữa.” Biết dừng đúng lúc cũng là một loại trí tuệ.
Viên Ngọc Quý.
