Dương Thận (1488-1559) tự là Dụng Tu, hiệu là Thăng Am, là nhân vật chính trị và nhà văn nổi tiếng đời Minh, Trung Quốc. Ông đậu tiến sĩ hạng nhất năm Chánh Đức thứ 6 đời Minh Võ Tông và là người người đất Thục (tỉnh Tứ Xuyên ) duy nhất đậu Trạng Nguyên dưới triều nhà Minh. Dương Thận tính tình cương trực, gặp việc thì nói thẳng, nên vào đời Minh Thế Tông năm Gia Tĩnh thứ 3 bị biếm đến Vân Nam và mất ở nơi này sau hơn ba mươi năm đi đày. Đến năm Thiên Khải đời Minh Hi Tông (1621-1627) mới được truy phong “Văn Hiến”. Trứ tác của ông còn để lại trong “Thăng Am Tập”.
Dương Thận là người học rộng biết nhiều, Minh sử ghi ông là người trứ tác phong phú. Trong “Nhị Thập Nhất Sử Đàn Từ” kể lại lịch sử từ đời Tam Đại cho đến đời Nguyên và cuối đời Minh, văn phong lưu loát, được truyền tụng rộng rãi trong dân gian.
Lâm Giang Tiên – Tiên trên bến sông là bài từ của ông viết để mở đầu khai quyển cho Tam Quốc diễn nghĩa của La Quán Trung.
LÂM GIANG TIÊN
Cổn cổn Trường Giang đông thệ thủy,
Lãng hoa đào tận anh hùng.
Thị phi thành bại chuyển đầu không.
Thanh sơn y cựu tại,
Kỷ độ tịch dương hồng.
Bạch phát ngư tiều giang chử thượng,
Quán khan thu nguyệt xuân phong.
Nhất hồ trọc tửu hỉ tương phùng.
Cổ kim đa thiểu sự,
Đô phó tiếu đàm trung!
Chú thích:
1. Đông thệ thuỷ : Thệ là mất, là chết. Thệ thế là Từ trần. Nên Đông Thệ Thủy là Nước chảy mất hút về hướng đông không trở lại.
2. Đào tận: là Đào thải hết, đào thải sạch sẽ không chừa ai cả.
3. Chuyển đầu: là Quay đầu nhìn lại, chỉ thời gian rất nhanh.
4. Bạch phát: Tóc trắng, chỉ người gìa.
5. Ngư tiều : là Ngư ông và Tiều phu, nhưng ở đây là động Từ, có nghĩa là: Bắt cá và đốn củi.
6. Chử: là Bãi nước, là Bến nước, là Cồn ở giữa sông.
7. Quán khan: đã quen nhìn, đã thường thấy.
8. Thu nguyệt xuân phong: Chỉ Thời gian lần lựa, hết thu nguyệt thì tới xuân phong và ngược lại.
9. Trọc tửu : không phải là rượu dơ, mà là rượu thường của giới bình dân uống thường ngày, chưa được tinh chế chắc lọc.
10. Phó: là Phó mặc, là mặc cho.
Nghĩa bài từ:
Sông Trường Giang sóng xô nước cuốn cuồn cuộn chảy về biển đông rồi không bao giờ còn trở lại nữa; cũng như biết bao anh hùng hào kiệt đều như hoa sóng kia tan biến biệt tăm và chịu đào thải theo dòng lịch sử. Bất luận là thị hay phi, là đúng hay sai, là thành hay bại, trong chớp mắt quay đầu nhìn lại thì đã không còn gì nữa. Chỉ có núi xanh vẫn như cũ đứng trơ gan cùng tuế nguyệt và nắng chiều vẫn biết bao lần hồng lên rồi chợt tắt. Những ông lão đốn củi và đánh bắt cá trên bến nước, họ đã quen rồi với thu nguyệt rồi lại xuân phong, thời gian cứ thế trôi đi. Nên khi gặp nhau thì cứ cùng vui với nhau bên chung rượu lạt. Biết bao nhiêu là chuyện lớn chuyện nhỏ trên đời này từ xưa đến nay, chẳng qua cũng chỉ là những chuyện nói cười trong lúc nhậu, là chuyện phiếm chuyện gẫu khi trà dư tửu hậu của người đời mà thôi!
Thật là cảm khái! Tam Quốc Chí chẳng những viết lại lịch sử, mà còn viết lại những cuộc đời anh hùng, sự chìm nổi hưng suy của anh hùng, cái khí thế và khí phách của anh hùng, cái thành công và thất bại của anh hùng, cuối cùng đều phải chịu chung sự đào thải vô tình của thời gian và lịch sử. Lịch sử đã sang trang, thời gian đã biền biệt, rốt cuộc họ còn được gì? Chẳng qua chỉ là những câu chuyện khề khà với nhau khi trà dư tửu hậu của hậu thế mà thôi! Tất cả đều qui về một chữ KHÔNG to lớn !.
Diễn nôm:
Tiên trên bến sông
Trường giang cuồn cuộn nước về đông,
Sóng xô đào thải hết anh hùng.
Thị phi thành bại quay đầu: hết !
Núi xanh vẫn còn đó,
Bao lượt nắng chiều hồng.
Ngư tiều đầu bạc trên sông nước,
Đã quen rồi thu nguyệt với xuân phong,
Một bầu rượu lạt thắm tình nồng,
Xưa nay bao thế sự,
Cười nói cũng như không !
***
Thơ:
Trường Giang cuồn cuộn chảy về đông
Bạc đầu ngọn sóng cuốn anh hùng
Thị phi thành bại theo dòng nước
Sừng sững cơ đồ bỗng tay không
Núi xanh nguyên vẻ cũ
Bao độ ánh chiều hồng
Bạn ngư tiều dãi dầu trên bãi
Vốn đã quen gió mát trăng trong
Một vò rượu nếp vui gặp gỡ
Chuyện đời tan trong chén rượu nồng!
***
Trường Giang cuồn cuộn về đông,
Anh hùng như sóng theo dòng trôi xuôi.
Thị phi thành bại trên đời,
Quay đầu là hết núi đồi còn đây.
Núi xanh sừng sững tháng ngày,
Hoàng hôn mấy lượt thêm dài hoàng hôn.
Ngư tiều đầu bạc ven thôn,
Trên dòng sông nước vùi chôn tháng ngày.
Một bầu rượu lạt ngà say,
Cổ kim thế sự nào ai có lòng?
Nói cười nhấp rượu như không!
(Sưu tầm)
