Trong dòng chảy triết lý sâu sắc của Khổng Tử, câu nói “Nhân vô viễn lự, tất hữu cận ưu” như một lời nhắc nhở nhẹ nhàng nhưng thấm thía. Được ghi lại trong Luận Ngữ, tác phẩm chứa đựng tinh hoa tư tưởng Nho giáo, lời dạy này không chỉ là bài học cho thời đại của ông mà còn soi sáng cho chúng ta hôm nay, trong cuộc sống bộn bề và đầy biến động.
Hành trình từ quá khứ đến hiện tại
Khổng Tử, nhà hiền triết sống cách đây hơn 2.500 năm, không chỉ là một người thầy mà còn là người gieo trồng những giá trị trường tồn. Trong chương Thái Bá của Luận Ngữ, câu nói này đã ra đời như một lời cảnh tỉnh với những ai mải mê sống cho hiện tại mà quên đi bóng dáng của ngày mai. “Nhân vô viễn lự, tất hữu cận ưu” có thể hiểu đơn giản rằng: nếu một người không biết lo xa, họ sẽ sớm đối diện với những nỗi buồn gần kề.
Ý nghĩa ẩn chứa trong từng chữ
Ở đời, ai cũng mong muốn hạnh phúc, bình an. Nhưng hạnh phúc không phải là thứ đến tự nhiên; nó cần được vun đắp từ sự chuẩn bị, sự chu đáo trong cách sống và cách nghĩ. Câu nói này dạy chúng ta rằng:
Lo xa không phải là lo âu, mà là trách nhiệm:
Lo xa không mang nghĩa tiêu cực. Nó không phải là sợ hãi trước tương lai, mà là việc nhìn nhận mọi khía cạnh của cuộc sống với một tinh thần trách nhiệm, để từ đó hành động một cách khôn ngoan. Chẳng hạn, một người biết tiết kiệm hôm nay sẽ không phải lo lắng về những biến cố bất ngờ ngày mai.
Hậu quả của sự hời hợt:
Khi thiếu đi sự chuẩn bị, con người dễ rơi vào trạng thái bất an, lo lắng, hoặc gặp thất bại. Đó không phải vì họ kém cỏi, mà vì họ đã đánh mất cơ hội để tự bảo vệ chính mình. Hãy thử nghĩ, một con thuyền ra khơi mà không kiểm tra kỹ buồm, không dự đoán thời tiết, liệu nó có thể tránh được sóng to gió lớn?
Tiếng vọng thời đại
Trong thế giới hôm nay, khi mọi thứ thay đổi nhanh chóng, lời dạy của Khổng Tử vẫn sáng ngời giá trị. Câu nói này không chỉ dành cho những nhà lãnh đạo hay triết gia, mà dành cho tất cả chúng ta.
Trong cuộc sống cá nhân: Hãy nhìn xung quanh bạn. Có bao giờ bạn cảm thấy tiếc nuối vì đã không lập kế hoạch trước? Một học sinh không lên lịch học tập có thể đối diện với áp lực thi cử. Một người không chú ý đến sức khỏe sẽ sớm phải đối diện với bệnh tật. Những nỗi buồn gần thường là kết quả của sự bất cẩn hôm nay.
Trong xã hội và toàn cầu: Nhìn xa hơn, thế giới đang đối mặt với những vấn đề lớn như biến đổi khí hậu, khủng hoảng năng lượng và dịch bệnh. Đây chính là hậu quả của việc thiếu tầm nhìn dài hạn. Nếu chúng ta tiếp tục sống chỉ cho hiện tại, liệu tương lai còn đủ bình yên để thế hệ sau nương tựa?
Trong tư duy lãnh đạo: Một nhà lãnh đạo giỏi không bao giờ chỉ nghĩ về những điều trước mắt. Họ xây dựng chiến lược, dự đoán rủi ro, và đảm bảo rằng tổ chức của mình luôn vững vàng trước mọi thử thách. Những thành tựu bền vững luôn khởi nguồn từ tầm nhìn xa.
Lời nhắn nhủ đầy cảm xúc
Khi đọc câu nói “Nhân vô viễn lự, tất hữu cận ưu”, tôi cảm nhận được sự trăn trở của Khổng Tử dành cho nhân loại. Ông không chỉ muốn con người sống tốt trong hiện tại, mà còn mong chúng ta chuẩn bị một tương lai sáng ngời, để khi nhìn lại, không phải hối tiếc vì đã sống một đời hời hợt.
Hãy dừng lại một chút giữa nhịp sống bận rộn và tự hỏi: “Tôi đã chuẩn bị gì cho ngày mai?” Nếu câu trả lời chưa rõ ràng, đừng ngại bắt đầu từ hôm nay. Bởi mỗi hành động nhỏ hôm nay sẽ là viên gạch xây nên ngôi nhà vững chãi cho tương lai của bạn.
Câu nói ấy, qua bao thế kỷ, vẫn như một ngọn đèn soi sáng con đường đời, nhắc nhở chúng ta về giá trị của sự cẩn trọng và tầm nhìn xa. Vậy, bạn đã sẵn sàng để “lo xa” chưa? Vì một ngày mai không còn những nỗi buồn gần…
*
Luận Ngữ
Luận Ngữ là sách sưu tập ghi chép lại những lời dạy của Khổng Tử và những lời nói của người đương thời. Sách Luận Ngữ gồm 20 thiên, mỗi thiên đều lấy chữ đầu mà đặt tên, và các thiên không có liên hệ với nhau.
Đọc sách này, người ta hiểu được phẩm chất tư cách và tính tình của Khổng Tử, nhất là về giáo dục, ông tỏ ra là người thấu hiểu tâm lý của từng học trò, khéo đem lời giảng dạy thích hợp với từng trình độ, từng hoàn cảnh của mỗi người. Như có khi cùng một câu hỏi mà ông trả lời cho mỗi người một cách.
Trình Y Xuyên, một nhà Nho đời Tống nói: “Có người đọc xong Luận Ngữ mà không thấy gì cả, có người đọc xong lại thấy thích thú một vài câu, có người đọc xong thì rất thích thú đến độ múa tay múa chân mà không hay biết”. Bởi vậy, khi đọc Luận Ngữ, phải đọc chậm rãi, suy nghĩ tường tận, càng suy nghĩ càng phát hiện được nhiều điều hay.
Trình Y Xuyên lại nói: “Ai đọc xong Luận Ngữ mà vẫn còn những tính nết như trước khi chưa đọc thì người ấy chưa hiểu được sách Luận Ngữ vậy”. Tóm lại sách Luận Ngữ dạy đạo quân tử một cách thực tiễn, miêu tả tính tình đức độ của Khổng Tử để làm mẫu mực cho người đời sau noi theo.
Viên Ngọc Quý.
Hành Trình Hoàn Thiện Bản Thân Qua Những Câu Nói Của Khổng Tử
