Tụng bình thường tâm thị đạo
Xuân hữu bách hoa thu hữu nguyệt
Hạ hữu lương phong đông hữu tuyết
Nhược vô nhàn sự quái tâm đầu
Tiện thị nhân gian hảo thời tiết.
(Thiền sư Huệ Khai)
Dịch:
Xuân có trăm hoa, thu có trăng
Hạ về gió mát, tuyết đông giăng
Ví lòng thanh thản không lo nghĩ
Ấy buổi êm đềm chốn thế gian.
(Bản dịch của Thiền sư Nhất Hạnh).
*
*
Về Thiền sư Huệ Khai
Thiền sư Huệ Khai (1183–1239) là một vị cao tăng nổi tiếng thời Nam Tống, thuộc Thiền phái Lâm Tế, Trung Quốc. Ngài từng giữ vai trò trụ trì tại nhiều tự viện lớn và được tôn vinh là một trong những thiền sư xuất sắc nhất thời bấy giờ.
Triết lý của thiền sư Huệ Khai tập trung vào sự tỉnh thức trong đời sống thường nhật, nhấn mạnh vào “bình thường tâm” – tức sống đơn giản, tự nhiên, hòa hợp với dòng chảy cuộc sống mà không vướng bận lo âu hay chấp trước.
Tác phẩm nổi tiếng nhất của ngài là bài kệ “Tụng Bình Thường Tâm Thị Đạo”, một bài thơ ngắn gọn nhưng chứa đựng tư tưởng thiền sâu sắc, khuyên con người tìm thấy hạnh phúc từ chính sự an nhiên trong tâm. Ngài là tấm gương sáng về sự tinh thông và khiêm nhường, được hậu thế kính ngưỡng.
*
Cảm nhận về Bài thơ Tụng Bình Thường Tâm Thị Đạo” của Thiền sư Huệ Khai
Bài thơ “Tụng Bình Thường Tâm Thị Đạo” của Thiền sư Huệ Khai, qua bản dịch đầy xúc cảm của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, không chỉ là một bức tranh thiên nhiên thơ mộng mà còn là một lời nhắn nhủ sâu sắc về con đường đạt tới sự an lạc trong tâm hồn. Từng câu thơ nhẹ nhàng, thanh thoát nhưng gợi lên một triết lý sống sâu sắc: hạnh phúc không đến từ việc truy cầu, mà từ chính sự tĩnh lặng và thảnh thơi trong tâm.
Thiên nhiên – Người bạn đồng hành của tâm hồn tĩnh tại
“Xuân có trăm hoa, thu có trăng
Hạ về gió mát, tuyết đông giăng.”
Hai câu thơ mở ra một bức tranh bốn mùa tuyệt mỹ, vừa đậm chất cao sơn lưu thủy, vừa mang hương vị tuyết nguyệt phong hoa. Mùa xuân với sắc hoa tươi thắm, mùa hạ mát lành trong làn gió, mùa thu ngập ánh trăng dịu dàng, mùa đông phủ đầy tuyết trắng – tất cả đều hiện diện như một phần không thể thiếu của cuộc sống.
Người tu luyện giữa thâm sơn cùng cốc, hòa mình vào thiên nhiên, có thể dễ dàng cảm nhận sự nhàn nhã, bình an trong từng khoảnh khắc. Nhưng với người sống giữa chốn phàm gian, liệu có thể tìm thấy sự tĩnh lặng ấy? Dẫu cho thân nhàn rỗi, lòng vẫn bị buộc chặt bởi trăm mối lo âu, phiền não.
Chính ở đây, bài thơ dẫn dắt chúng ta đến một câu trả lời đơn giản nhưng không dễ đạt: tâm thanh thản, cảnh liền bình yên.
Tâm an, cảnh sẽ bình
“Ví lòng thanh thản không lo nghĩ
Ấy buổi êm đềm chốn thế gian.”
Hai câu cuối hé lộ bí quyết của an lạc: không phải do ngoại cảnh quyết định, mà nằm ở chính tâm thế con người. Khi tâm ta thảnh thơi, không bị ràng buộc bởi lo âu hay chấp niệm, thì dù sống giữa dòng đời xô bồ, ta vẫn có thể cảm nhận sự êm đềm, tĩnh tại. Ngược lại, nếu tâm không bình an, dù đứng giữa cảnh sắc tuyệt đẹp, lòng ta cũng khó thoát khỏi những u uất, phiền não.
Người tu luyện đạt đến sự khai ngộ có thể giữ được sự điềm đạm lâu dài, bất kể thân đang lặng lẽ nơi thâm sơn cùng cốc hay đang trôi dạt giữa hồng trần điên đảo. Bởi họ hiểu rằng gió, trăng, hoa, tuyết không chỉ là những cảnh sắc bên ngoài mà còn là biểu tượng của sự rộng mở trong tâm hồn.
Bài học từ phong hoa tuyết nguyệt
Thiền sư gợi nhắc chúng ta rằng hạnh phúc không phải là đích đến, mà là một hành trình. Khi tâm thanh thản, thời khắc nào cũng là mùa xuân với hoa nở tràn đầy, là mùa thu với ánh trăng hiền dịu. Khi tâm an, cuộc đời sẽ không còn là chuỗi ngày của khổ đau, lo nghĩ, mà là những phút giây được hòa mình vào dòng chảy tự nhiên, tận hưởng sự sống nhiệm màu.
Kết nối thiền học với đời thường
Bài thơ “Tụng Bình Thường Tâm Thị Đạo” không chỉ là lời nhắc nhở dành riêng cho người tu hành mà còn là thông điệp gửi đến tất cả chúng ta. Dù sống giữa hồng trần, con người vẫn có thể đạt được sự an nhiên, nếu biết giữ tâm bình và buông bỏ những chấp trước. Hãy để tâm ta tựa như dòng nước – lặng lẽ nhưng bao dung, mạnh mẽ mà không tranh giành – khi đó, từng khoảnh khắc sẽ trở thành những giây phút bình yên và trọn vẹn.
“Bình thường tâm” chính là con đường dẫn đến hạnh phúc. Vậy thì, hãy thử buông bỏ lo toan, hòa mình vào vẻ đẹp của gió mát, trăng thu, hoa xuân, tuyết đông, để cảm nhận cuộc đời trong sự bình dị mà diệu kỳ.
Viên Ngọc Quý.
