Dạy kiểu hà tiện
Một bác sĩ trẻ ở Tokyo tên Kusuda gặp một người bạn học chung ở đại học đang học thiền. Chàng bác sĩ trẻ hỏi thiền là gì.
“Tôi không thể nói với anh nó là gì,” người bạn trả lời, “nhưng tôi chắc một điều là, nếu anh hiểu thiền, anh sẽ không sợ chết.”
“Được,” Kusuda nói. “Thôi sẽ thử. Làm sao tôi tìm được một vị thầy?”
“Đến gặp thiền sư Nan-in,” người bạn nói.
Kusuda đến thăm Nan-in. Anh ta mang theo một con dao 2 tấc rưỡi để thử xem thiền sư có sợ chết không.
Khi Nan-in thấy Kusuda ông nói to: “Chào, bạn quý. Khỏe không? Lâu quá không gặp.”
Kusuda lấy làm lạ, mới trả lời: “Chúng ta chưa gặp nhau bao giờ!”
“Phải rồi,” Nan-in trả lời. “Tôi nhầm anh với một người bác sĩ khác đang học thiền ở đây.”
Với phút đầu tiên như vậy, Kusuda mất cơ hội thử thiền sư, vì vậy bất đắc dĩ anh mới hỏi thiền sư cho học thiền.
Nan-in nói: “Thiền không phải là việc khó. Nếu anh là bác sĩ, hãy chữa bệnh với lòng nhân ái.”
Kusuda thăm Nan-in ba lần. Mỗi lần Nan-in đều bảo một điều duy nhất. “Bác sĩ không nên tốn thời giờ ở đây. Đi về và chăm sóc bệnh nhân.”
Kusuda vẫn không rõ là tại sao các lời dạy như thế có thể làm người ta hết sợ chết. Vì vậy trong lần thăm thứ tư, anh phàn nàn: “Bạn tôi nói khi người ta học thiền người ta hết sợ chết. Mỗi lần tôi đến đây thầy chỉ bảo tôi lo cho bệnh nhân của tôi. Chuyện đó tôi biết rồi. Nếu thiền của thầy chỉ có vậy, tôi sẽ không đến đây học thầy nữa.”
Nan-in mỉm cười và vỗ vai chàng bác sĩ. “Tôi đã quá khắt khe với anh. Để tôi chỉ cho anh một công án.” Thiền sư nói cho Kusuda nghe công án Không của Thiền sư Joshu, là công án đầu tiên để làm sáng tỏ trí óc trong sách Vô Môn Quan.
Kusuda suy nghĩ về công án Không trong hai năm. Cuối cùng chàng cảm thấy tâm mình đã vững chải. Nhưng thiền sư bình phẩm: “Anh vẫn chưa vào bên trong.”
Kusuda tiếp tục tập trung tư tưởng thêm một năm rưỡi nữa. Tâm của chàng trở nên tĩnh lặng. Các vấn đề tan biến. “Không” trở thành chân lý. Anh chăm sóc cho bệnh nhân rất tử tế và, dù là không biết chuyện đó, anh đã thoát khỏi lo âu về sống hay chết.
Và khi anh đến thăm Nan-in, vị thầy chỉ mỉm cười.
(Trần Đình Hoành dịch)
*
Lời bình
Câu chuyện này cho thấy một cách dạy Thiền đặc biệt trực tiếp đưa người học vào thực tế đời sống thay vì giảng giải bằng lý thuyết.
Lúc đầu, Kusuda mong đợi một phương pháp đặc biệt để giúp anh ta hết sợ chết. Nhưng Nan-in chỉ bảo anh ta hãy tập trung vào việc chữa bệnh với lòng nhân ái. Kusuda không nhận ra rằng chính sự tận tâm với công việc, sự buông bỏ bản thân để giúp đỡ người khác, đã dần dần dẫn anh ta đến sự an nhiên trước sinh tử.
Khi Nan-in thấy Kusuda chưa ngộ ra điều đó, ông mới cho anh một công án để đào sâu tư duy. Công án “Không” của thiền sư Joshu là một trong những công án khó nhất, buộc người học phải phá bỏ mọi chấp niệm để trực ngộ chân lý. Kusuda đã dành gần bốn năm để nghiền ngẫm nó, và trong quá trình đó, tâm anh trở nên vững chãi, không còn bị ràng buộc bởi nỗi sợ hãi.
Cuối cùng, khi Kusuda đã thực sự buông bỏ lo âu về sống chết, Nan-in không cần nói gì thêm chỉ một nụ cười là đủ.
Viên Ngọc Quý.
