Một nụ cười trong cả một đời
Mokugen được xem là không bao giờ cười, cho đến ngày cuối cùng trước khi chết. Khi giờ chết đã gần kề, thiền sư nói với các đệ tử: “Các con đã học với thầy hơn 10 năm. Hãy cho thầy thấy cách các con biểu hiện Thiền. Ai trình bày được điều đó rõ ràng nhất sẽ là người kế vị thầy và nhận y bát của thầy.”
Mọi người nhìn khuôn mặt nghiêm trọng của Mokugen, nhưng không ai trả lời.
Encho, một đệ tử đã theo thầy nhiều năm, bước đến bên giường. Encho đẩy chén thuốc đến trước vài phân. Đây là câu trả lời của Encho cho câu hỏi của thầy.
Khuôn mặt của thầy càng thêm nghiêm trọng. “Con chỉ hiểu vậy thôi sao?” thầy hỏi.
Encho với tay và đẩy chén thuốc ngược lại chỗ cũ.
Một nụ cười đẹp nở trên mặt Mokugen. “Thằng nhóc này,” thầy nói với Encho. “Con ở với thầy mười năm và vẫn chưa thấy cả người của thầy. Lấy y bát của thầy đi. Nó là của con.”
(Trần Đình Hoành dịch)
*
Lời bình:
Câu chuyện này mang một ý nghĩa sâu sắc về sự thấu hiểu Thiền không phải bằng lời nói hay lý luận, mà bằng hành động tự nhiên và trực tiếp.
Khi thầy Mokugen yêu cầu đệ tử trình bày Thiền, không ai dám làm gì, vì sợ làm sai. Chỉ có Encho không nói một lời mà chỉ đẩy chén thuốc một chút, rồi lại đưa nó về chỗ cũ.
Ý nghĩa của hành động này:
- Đẩy chén thuốc có thể tượng trưng cho sự thay đổi, hành động, sự sống.
- Kéo chén thuốc trở lại thể hiện sự quay về, chấp nhận cái hiện tại, cái vô thường của cuộc sống.
Mokugen, người cả đời nghiêm nghị, đã nở một nụ cười có lẽ nụ cười đầu tiên và cũng là cuối cùng. Vì ông nhận ra rằng Encho đã thật sự hiểu Thiền.
Bài học:
- Thiền không nằm trong lời nói, mà trong sự nhận thức và hành động ngay trong hiện tại.
- Sự đơn giản, tự nhiên chính là cốt lõi của trí tuệ.
Viên Ngọc Quý.
