Những ngày xưa thân ái

Tôi bắn hắn rồi
Những ngày xưa thân ái
Không ngăn nổi tay tôi

Những ngày xưa thân ái
Chắc hắn quên rồi
Riêng tôi, tôi nhớ:
Đồng làng mênh mông biển lúa
Sương mai đáp trắng cỏ đường
Hai đứa tôi,
Sách vở cặp chung
Áo quần nhàu giấc ngủ
Song song bước nhỏ chân trần
Gói cơm mo mẹ vắt sách tùng tơn
Nón rộng hỏng quai
Trong túi hộp diêm nhốt dế
Những ngày xưa êm đẹp thế
Không đem chung hai đứa một ngày mai

Hắn bỏ làng theo giặc mấy năm nay
Tôi buồn tôi giận,
Đêm nay gặo hắn,
Tôi bắn hắn rồi
Những ngày xưa thân ái
Không ngăn nổi tay tôi

Xác hắn nằm bờ ruộng
Không phải hắn thưở xưa
Tôi cúi nhìn mặt hắn
Tiếc hắn thời ấu thơ.

(1957)

*

Những Ngày Xưa – Một Niềm Đau Không Thể Vẹn Nguyên

Bài thơ Những ngày xưa thân ái của nhà thơ Phạm Hổ mang đến một nỗi đau xót xa về sự chia cắt của tình bạn giữa những năm tháng chiến tranh. Giữa sự khốc liệt của cuộc đời, có những thứ không thể giữ nguyên vẹn, và đôi khi con người phải đối mặt với những khoảnh khắc nghiệt ngã nhất: đứng trước quá khứ của chính mình, mà nổ súng.

Những ký ức tuổi thơ hiện lên dịu dàng, ấm áp như một thước phim cũ: cánh đồng lúa mênh mông, con đường làng phủ sương mai, hai đứa trẻ chân trần cùng nhau đi học, gói cơm mo mẹ vắt ngang vai, hộp diêm nhốt con dế nhỏ trong túi áo. Tất cả đều là những hình ảnh bình dị mà thân thương, là biểu tượng cho một thời thơ ấu vô tư, hồn nhiên, nơi tình bạn đã từng là thứ quý giá nhất. Nhưng rồi, chiến tranh đến, hắn bỏ làng đi theo giặc, để rồi đến hôm nay, trong một đêm chạm trán, người bạn cũ phải nổ súng.

Cái chết đến nhanh hơn ký ức. Giây phút bóp cò, ký ức không đủ sức ngăn lại phát đạn, nhưng khi mọi thứ đã kết thúc, ký ức lại ùa về như một nỗi ám ảnh không thể dứt bỏ. Xác người bạn cũ nằm đó, không còn là cậu bé ngày xưa nữa, nhưng trái tim người chiến sĩ vẫn còn nguyên nỗi tiếc thương về một thời thơ ấu đã mất.

Chiến tranh đã cướp đi không chỉ sinh mạng, mà còn cướp đi những điều đẹp đẽ nhất trong tâm hồn con người. Câu thơ cuối “Tôi cúi nhìn mặt hắn / Tiếc hắn thời ấu thơ” chất chứa cả một nỗi đau, một sự day dứt khôn nguôi. Kẻ phản bội có thể không đáng được tha thứ, nhưng ký ức về những ngày xưa vẫn mãi là một phần của cuộc đời, không thể xóa nhòa.

Bài thơ của Phạm Hổ không chỉ nói về một cuộc chiến giữa hai người bạn, mà còn là cuộc chiến nội tâm đầy giằng xé trong lòng con người. Nó nhắc nhở chúng ta rằng, dù chiến tranh có thể biến những người thân thành kẻ thù, nhưng quá khứ vẫn luôn là điều không thể thay đổi. Và trong tận cùng của nỗi đau, vẫn có chỗ cho sự tiếc thương, cho những kỷ niệm đã từng là tất cả.

*

Phạm Hổ – Nhà thơ của thiếu nhi

Phạm Hổ (1926 – 2007), bút danh Hồ Huy, quê tại Bình Định, là một nhà thơ, nhà văn tiêu biểu của nền văn học Việt Nam. Ông hoạt động trong nhiều lĩnh vực như viết văn, làm thơ, viết kịch và vẽ tranh, nhưng đặc biệt ghi dấu ấn sâu sắc với những tác phẩm dành cho thiếu nhi.

Sau năm 1954, ông ra Bắc, tham gia sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam (1957) và góp phần hình thành Nhà xuất bản Kim Đồng – nơi chuyên xuất bản sách cho trẻ em. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Phó tổng biên tập báo Văn nghệ, Phó trưởng ban đối ngoại của Hội Nhà văn Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng văn học thiếu nhi.

Các tác phẩm của ông như Chú bò tìm bạn, Chuyện hoa chuyện quả, Mỵ Châu – Trọng Thủy đã trở thành những tác phẩm quen thuộc với nhiều thế hệ học sinh. Với những đóng góp to lớn, năm 2001, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật.

Phạm Hổ là một trong những nhà thơ dành trọn tâm huyết cho trẻ em, để lại những vần thơ trong trẻo và giàu ý nghĩa, góp phần làm phong phú nền văn học thiếu nhi Việt Nam.

Viên Ngọc Quý