Quan điểm
Theo y học cổ truyền, hình thể con người phân thành 3 loại là: phì, cao và nhục (nhân hữu phì, hữu cao, hữu nhục). Béo phì thuộc phạm trù phì nhân, nhục nhân. Bệnh đã được nêu ra từ rất sớm cho rằng béo phì đa phần là do đàm nhiều, thấp nhiều và khí hư gây nên. Nguyên nhân thường có liên quan đến bẩm tố tiên thiên (di truyền, nòi giống…) và hậu thiên (môi trường sống, thức ăn…), do ăn nhiều cao lương mỹ vị, đồ ăn béo ngọt, nằm nhiều, ngồi nhiều, ít vận động.
Ngoài ra, bệnh còn do ngoại cảm thấp tà nhập lý thâm nhập vào tạng phủ và do nội thương thất tình ảnh hưởng đến công năng các tạng phủ: tỳ, thận, can, đởm. Đặc biệt là công năng thăng thanh giáng trọc của tỳ bị ảnh hưởng, chất thanh không được thăng, trọc chất không giáng hết nên không thể hóa sinh tinh huyết một cách chính thường để phân bố các chất tinh vi sung dưỡng cho toàn thân mà biến thành đàm thấp tích tụ lại ở cơ nhục bì phu mà gây béo phì. Thận khí không đủ, không thể hóa khí hành thủy, trợ tỳ kiện vận, thông điều thủy đạo mà thấp trọc nội kết tràn ra bì phu gây béo phì.
Biểu hiện
Theo Y học hiện đại tính BMI (BMI = Cân nặng-kg / Chiều cao2-m), bình thường 18 – 25, > 25 là thừa cân, > 30 là béo phì. Quan sát theo Y học cổ truyền, người bình thường tinh khí vinh nhuận ra mặt và các mạch máu làm cho cơ thể đỏ da thắm thịt, cường tráng.
Giải quyết béo phì bằng y học cổ truyền
– Giảm cân là một quá trình kết hợp giữa thay đổi chế độ ăn uống và vận động thích hợp, không có một phương pháp hay bài thuốc nào làm cân nặng cải thiện ngay lập tức.
– Chỉ sử dụng thuốc khi có các bệnh lý đi kèm hoặc tình trạng béo phì gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
– Trước khi sử dụng các bài thuốc hay vị thuốc cổ truyền cần có sự tư vấn và chỉ định của bác sĩ. Tránh suy nghĩ thuốc nam không gây ảnh hưởng đến sức khỏe mà lạm dụng không đúng chỉ định.
– Sử dụng phương pháp y học cổ truyền chữa béo phì cần xác định rõ nguyên nhân gây béo, loại bỏ nguyên nhân và sử dụng thuốc phù hợp với từng tình trạng người bệnh.
Dinh dưỡng
– Nội kinh Tố Vấn viết: “Ngũ cốc dinh dưỡng; ngũ quả hỗ trợ; ngũ súc bổ ích, ngũ thái sung dưỡng” (ngũ cốc có gạo, mỳ, kê, ngô, đậu…; ngũ quả như đào, lý, hạnh, giẻ, táo…; ngũ súc là trâu bò, dê, lợn, chó, gà…; ngũ thái là rau, hẹ, kiệu, hành…).
– Thông qua cân bằng ăn uống để cơ thể tiếp thu đầy đủ chất dinh dưỡng thì khí huyết thịnh vượng, tạng phủ bình hòa, cơ thể mới khỏe mạnh.
– Béo phì chỉ xảy ra khi có sự mất quân bình giữa cung cấp thức ăn và tiêu tốn năng lượng, khi sự cung cấp năng lượng vượt trội hơn sự tiêu hao năng lượng làm cho cán cân thu – chi năng lượng luôn mất cân đối theo chiều hướng tích tụ lại và ứ đọng. Hay nói một cách khác hơn là sự mất cân đối trong cách ăn uống và sự chậm trễ trong chuyển hóa năng lượng.
– Hải Thượng Lãn Ông luôn “Mong đời người không có bệnh”. Phòng bệnh có rất nhiều biện pháp, nhưng cái gần gũi là ăn uống và sinh hoạt thì lại ít được quan tâm.
– Uống nhiều nước. Ăn ít và ăn đúng giờ là chìa khoá. Tại sao?
+ Ăn ít giảm lượng calo vào, giảm lượng calo hấp thụ là một cách để giảm cân.
+ Ăn đúng giờ, Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí The American Journal of Nutrition, để giảm cân thì thời gian dùng bữa, chính là chìa khóa. Ở đây, đốt cháy calo không phải là “ăn gì”, mà là “ăn khi nào”. Nghiên cứu cho thấy tầm quan trọng của thời gian ăn uống khoa học, vì nó ảnh hưởng đến khả năng đốt cháy chất béo của quá trình trao đổi chất. Thời điểm nên dùng bữa phụ thuộc vào nhịp sống chung của mỗi người, vì vậy hai người không thức dậy hoặc đi ngủ cùng lúc không nên ăn vào cùng thời gian.
+ Ăn thức ăn giầu năng lượng nhưng không gây béo phì chủ yếu là ngũ quả, và ngũ cốc ưu tiên ăn giảm gạo hoặc ăn gạo lứt. Để đạt được tốc độ giảm cân 0,5-1kg mỗi tuần một cách an toàn và bền vững, đa phần mọi người được khuyên nên giảm số calo nạp vào cơ thể xuống 800 calo mỗi ngày. Đối với hầu hết nam giới, không nên tiêu thụ quá 1.900 calo mỗi ngày. Con số này đối với hầu hết phụ nữ là không quá 1.400 calo mỗi ngày.
+ Không ăn uống nhiều chất có đường và đạm béo, đặc biệt là đường và hạn chế tối đa muối.
+ Cuối cùng là phải ăn – nhai chậm, nhai thật chậm và càng chậm càng tốt. Ăn từng miếng nhỏ hơn, uống nhiều nước và tập trung hoàn toàn vào bữa ăn để tăng hiệu quả giảm cân.
“Để trở nên xinh đẹp luôn có một cái giá, và cái giá của người mập là không được ăn đồ ăn mình muốn.”
– Vận động: tất cả các bài tập làm ra mồ hôi đều có tác dụng thải độc và giảm béo. Bên cạnh việc tập luyện, việc theo dõi lượng thức ăn hằng ngày cũng rất quan trọng để giảm béo. Tuy nhiên, việc theo dõi lượng thức ăn không đồng nghĩa với việc phải tính toán từng thứ bạn tiêu thụ. Thay vào đó, hãy lập kế hoạch trước và đặt mục tiêu cụ thể như tăng cường nước ép, chất xơ hoặc cắt bớt lượng carbohydrate không lành mạnh.
Tóm lại: để giảm béo cần có một động lực mãnh liệt, kiên trì và ý chí sắt đá mới là mấu chốt thành công, chứ không phải là biết kiến thức và phương pháp giảm béo. Bởi vì việc giảm béo không khó, khó nhất là từ bỏ thói quen đã gây ra béo phì. ./.
Bs Trần Quang Khang
