Câu nói “Sỹ chí ư Đạo, nhi sỉ ư ác y ác thực giả, vị túc dữ nghị dã” của Khổng Tử trong sách Luận Ngữ nhấn mạnh đến phẩm chất và giá trị cốt lõi của một kẻ sỹ – người luôn lấy việc học Đạo, tu thân, và hành xử đúng mực làm mục tiêu. Đồng thời, lời dạy này cũng phê phán những ai đề cao vật chất bên ngoài mà xem nhẹ giá trị nội tâm.
Học Đạo: Hành Trình Tìm Đến Chân Thiện Mỹ
Khổng Tử nhấn mạnh rằng kẻ sỹ phải “chí ư Đạo,” nghĩa là lập chí sống theo Đạo, lấy đạo lý làm kim chỉ nam cho mọi hành động. “Đạo” ở đây không chỉ đơn thuần là tri thức hay học vấn mà còn bao hàm những giá trị sâu xa như lòng nhân ái, chính trực, sự ngay thẳng, và khát vọng cống hiến cho xã hội. Kẻ sỹ đích thực không chỉ tìm kiếm tri thức để hiểu biết mà còn để sống đúng, sống tốt, và lan tỏa điều tốt đẹp đến cộng đồng.
Tôi cảm nhận rằng, trong thế giới ngày nay, việc học Đạo có thể hiểu là nỗ lực không ngừng để hoàn thiện bản thân cả về mặt tri thức lẫn đạo đức. Một người sống theo Đạo là người biết yêu thương, chia sẻ, và hành động có trách nhiệm, bất chấp hoàn cảnh cá nhân có thể khó khăn.
Sĩ Nhục Ác Y Ác Thực: Sự Phù Phiếm Đánh Mất Giá Trị Thật
Khổng Tử lên án những kẻ sỹ vì nghèo đói hay y phục xấu xí, ăn uống đạm bạc mà cảm thấy xấu hổ. Điều này không chỉ cho thấy sự thiếu tự trọng mà còn phản ánh một quan niệm lệch lạc về giá trị cuộc sống. Một người nếu chỉ coi trọng vẻ bề ngoài hay điều kiện vật chất, mà không chú trọng tu dưỡng nội tâm, thì không đủ phẩm chất để trở thành đối tượng đàm đạo về những điều cao đẹp.
Thực tế, có nhiều người hiện nay bị cuốn vào vòng xoáy của vật chất, chạy theo những thứ hào nhoáng bên ngoài mà quên mất rằng phẩm giá thật sự nằm ở nội tâm, ở cách chúng ta sống và đối xử với mọi người. Một kẻ sỹ không thể để những thứ tạm bợ như áo quần hay bữa ăn trở thành thước đo giá trị của chính mình.
Cảm Nhận Cá Nhân Về Lời Dạy
Câu nói này của Khổng Tử làm tôi suy nghĩ sâu sắc về cách nhìn nhận giá trị bản thân và người khác. Thời đại nào cũng vậy, người ta dễ bị mê hoặc bởi vật chất, bởi sự đánh giá bề ngoài mà quên rằng điều cốt yếu của con người nằm ở đạo đức và trí tuệ.
Đặc biệt, trong xã hội hiện đại với sự phát triển mạnh mẽ của truyền thông và mạng xã hội, việc đánh giá con người qua ngoại hình, sự giàu có, hay các tiêu chuẩn bề mặt khác ngày càng phổ biến. Nhưng tôi tin rằng những giá trị thực sự – sự chân thành, lòng trắc ẩn, và phẩm chất đạo đức – vẫn là điều trường tồn.
Học Tập Từ Lời Dạy
Lời dạy của Khổng Tử khuyến khích chúng ta biết trân trọng giá trị nội tại hơn là hình thức bên ngoài. Chúng ta nên tập trung vào việc học tập, tu dưỡng đạo đức và phát triển bản thân thay vì chạy theo những chuẩn mực vật chất phù phiếm. Đừng để hoàn cảnh hay những định kiến xã hội làm lu mờ chí hướng và giá trị thật sự của mình.
Áp Dụng Vào Cuộc Sống
Trong cuộc sống hàng ngày, thay vì xấu hổ vì điều kiện vật chất thiếu thốn, hãy tự hào vì nỗ lực không ngừng để cải thiện bản thân. Thay vì phán xét người khác qua vẻ bề ngoài, hãy học cách nhìn sâu vào phẩm chất và giá trị bên trong. Sự khiêm tốn, chính trực và lòng yêu thương sẽ làm nên giá trị bền vững, vượt qua mọi chuẩn mực phù phiếm.
Lời kết
Câu nói “Sỹ chí ư Đạo, nhi sỉ ư ác y ác thực giả, vị túc dữ nghị dã” là một lời nhắc nhở quý giá rằng giá trị con người không nằm ở vật chất, mà ở chí hướng và đạo đức. Hãy sống như một kẻ sỹ đích thực: không ngừng học hỏi Đạo lý, luôn tự hào về hành trình sống chân chính, và không bao giờ để những thứ tạm bợ làm lu mờ giá trị thật sự của mình.
*
Luận Ngữ
Luận Ngữ là sách sưu tập ghi chép lại những lời dạy của Khổng Tử và những lời nói của người đương thời. Sách Luận Ngữ gồm 20 thiên, mỗi thiên đều lấy chữ đầu mà đặt tên, và các thiên không có liên hệ với nhau.
Đọc sách này, người ta hiểu được phẩm chất tư cách và tính tình của Khổng Tử, nhất là về giáo dục, ông tỏ ra là người thấu hiểu tâm lý của từng học trò, khéo đem lời giảng dạy thích hợp với từng trình độ, từng hoàn cảnh của mỗi người. Như có khi cùng một câu hỏi mà ông trả lời cho mỗi người một cách.
Trình Y Xuyên, một nhà Nho đời Tống nói: “Có người đọc xong Luận Ngữ mà không thấy gì cả, có người đọc xong lại thấy thích thú một vài câu, có người đọc xong thì rất thích thú đến độ múa tay múa chân mà không hay biết”. Bởi vậy, khi đọc Luận Ngữ, phải đọc chậm rãi, suy nghĩ tường tận, càng suy nghĩ càng phát hiện được nhiều điều hay.
Trình Y Xuyên lại nói: “Ai đọc xong Luận Ngữ mà vẫn còn những tính nết như trước khi chưa đọc thì người ấy chưa hiểu được sách Luận Ngữ vậy”. Tóm lại sách Luận Ngữ dạy đạo quân tử một cách thực tiễn, miêu tả tính tình đức độ của Khổng Tử để làm mẫu mực cho người đời sau noi theo.
Viên Ngọc Quý.
Hành Trình Hoàn Thiện Bản Thân Qua Những Câu Nói Của Khổng Tử
