Mưa Tháng Bảy
Tú Xương
Sang tuần tháng bảy tiết mưa ngâu,
Nắng mãi thì mưa cũng phải lâu.
Vạc nọ cầm canh thay trống mõ,
Rồng kia phun nước tưới hoa mầu.
Ì ào tiếng học nghe không rõ,
Mát mẻ nhà ai ngủ hẳn lâu.
Ông lão nhà quê tang tảng dậy,
Bảo con mang đó chớ mang gầu.
*
“Vẻ Đẹp Bình Dị Trong Mưa Ngâu Tháng Bảy”
Bài thơ “Mưa Tháng Bảy” của Tú Xương là một bức tranh bình dị nhưng đầy sức sống về thiên nhiên và cuộc sống con người trong tiết trời mưa ngâu. Với lối miêu tả tự nhiên, giàu hình ảnh và cảm xúc, Tú Xương đã khắc họa không chỉ khung cảnh thiên nhiên mà còn cả những nét sinh hoạt thường nhật của con người, qua đó gửi gắm thông điệp sâu sắc về sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên.
Bức tranh thiên nhiên mùa ngâu
Ngay từ những câu thơ đầu:
“Sang tuần tháng bảy tiết mưa ngâu,
Nắng mãi thì mưa cũng phải lâu.”
Tác giả mở ra không gian thiên nhiên đặc trưng của tháng bảy âm lịch – mùa mưa ngâu. Những cơn mưa đến sau chuỗi ngày nắng dài không chỉ mang lại sự dịu mát cho đất trời mà còn như một nhịp điệu tất yếu, tự nhiên của tạo hóa. Câu thơ gợi lên sự chuyển giao nhẹ nhàng giữa nắng và mưa, tạo cảm giác thư thái, dễ chịu.
Khung cảnh ấy tiếp tục được điểm xuyết bằng những hình ảnh sinh động:
“Vạc nọ cầm canh thay trống mõ,
Rồng kia phun nước tưới hoa màu.”
Tiếng vạc đêm vang vọng trong mưa tựa như nhịp trống mõ, mang đến cảm giác quen thuộc của làng quê Việt Nam. Hình ảnh “rồng phun nước” không chỉ mang ý nghĩa ẩn dụ cho những dòng nước mưa dồi dào mà còn biểu tượng cho sức sống, sự nuôi dưỡng mùa màng. Qua đó, Tú Xương cho thấy mối quan hệ hài hòa giữa thiên nhiên và con người, nơi mưa ngâu trở thành một phần tất yếu trong đời sống.
Nhịp sống con người trong tiết mưa
Giữa không gian mưa ngâu, con người hiện lên với những nét sinh hoạt bình dị, thân thuộc:
“Ì ào tiếng học nghe không rõ,
Mát mẻ nhà ai ngủ hẳn lâu.”
Tiếng học bài lẫn trong âm thanh của mưa khiến không gian trở nên gần gũi, ấm áp. Cơn mưa mang lại sự mát mẻ, tạo nên những giây phút thư giãn, nghỉ ngơi cho con người. Ở đây, Tú Xương không chỉ mô tả khung cảnh mà còn gửi gắm cảm xúc nhẹ nhàng, thư thái của chính mình khi lặng ngắm cuộc sống.
Bức tranh sinh hoạt đời thường càng thêm sinh động với hình ảnh ông lão nhà quê dậy sớm:
“Ông lão nhà quê tang tảng dậy,
Bảo con mang đó chớ mang gầu.”
Câu thơ thể hiện sự nhanh nhạy, kinh nghiệm của người nông dân trong việc ứng biến với thiên nhiên. Hình ảnh ông lão căn dặn con cái cách lấy nước vừa giản dị, vừa đầy tình cảm, làm nổi bật nét đẹp lao động chân chất và sự gắn bó mật thiết với cuộc sống ruộng đồng.
Thông điệp sâu sắc từ bài thơ
Bài thơ “Mưa Tháng Bảy” không chỉ là lời ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên mùa mưa ngâu mà còn phản ánh mối quan hệ gắn bó giữa con người và thiên nhiên trong cuộc sống thường nhật. Qua những hình ảnh bình dị và gần gũi, Tú Xương gửi gắm thông điệp về sự hòa hợp với tạo hóa, nơi thiên nhiên không chỉ là nguồn sống mà còn là người bạn đồng hành, là chốn bình yên để con người tìm về.
Kết luận
“Mưa Tháng Bảy” là một tác phẩm giàu hình ảnh và cảm xúc, thể hiện rõ nét tài năng của Tú Xương trong việc khắc họa thiên nhiên và cuộc sống. Dưới ngòi bút tài hoa của ông, từng cơn mưa, từng âm thanh, từng con người đều trở nên sống động, mang đậm hơi thở của làng quê Việt Nam. Bài thơ không chỉ giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn khơi gợi trong lòng mỗi người tình yêu, sự trân trọng đối với những điều giản dị trong cuộc sống.
*
Tú Xương – Nhà thơ tài hoa của đất nước trong buổi giao thời
Tú Xương, tên thật là Trần Tế Xương, tự Mặc Trai, hiệu Mộng Tích, sinh ngày 5 tháng 9 năm 1870 tại Nam Định, là một trong những nhà thơ lớn của Việt Nam. Dù cuộc đời ông ngắn ngủi, chỉ vỏn vẹn 37 năm, nhưng di sản văn chương mà ông để lại đã trở thành biểu tượng độc đáo của giai đoạn giao thời đầy biến động trong lịch sử dân tộc.
Bối cảnh lịch sử và cuộc đời
Sinh ra trong thời kỳ đất nước lâm vào cảnh mất mát đau thương dưới ách đô hộ của thực dân Pháp, cuộc đời Trần Tế Xương là chứng nhân của những chuyển biến xã hội khốc liệt. Ngay từ nhỏ, ông đã bộc lộ sự thông minh và tài hoa hiếm có. Câu đối “Đình tiền ngũ sắc hoa” mà cậu bé 10 tuổi Uyên đối lại bằng “Lung trung bách thanh điểu” đã báo hiệu một trí tuệ xuất chúng.
Tuy nhiên, bức tranh hiện thực xã hội mà ông trải qua lại đầy xám xịt. Những lần thi cử không thành, cuộc sống nghèo khó, và cảnh nước mất nhà tan đã tạo nên những dòng thơ vừa trữ tình, vừa trào phúng, đậm chất hiện thực trong sáng tác của ông.
Gia đình – Hình bóng bà Tú
Gia đình của Tú Xương cũng là một phần không thể tách rời trong cuộc đời và thơ ca của ông. Vợ ông, bà Phạm Thị Mẫn, là một phụ nữ tần tảo, chịu thương chịu khó, gánh vác mọi công việc để nuôi gia đình. Bà Tú đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận trong thơ của ông, như một biểu tượng cho phẩm hạnh của người phụ nữ Việt Nam xưa.
Bài thơ Thương vợ là lời tri ân chân thành mà ông dành cho người vợ thân yêu:
Quanh năm buôn bán ở mom sông,
Nuôi đủ năm con với một chồng.
Những câu thơ giản dị nhưng đầy cảm động đã khắc họa hình ảnh người phụ nữ hy sinh, chịu đựng trong mọi khó khăn, vất vả vì gia đình.
Tài năng thơ ca – Vị tổ sư của thơ trào phúng Việt Nam
Thơ văn của Tú Xương được đánh giá cao bởi sự kết hợp hài hòa giữa trào phúng, hiện thực và trữ tình. Với thể loại thơ Đường luật, phú, câu đối, hát nói… ông không chỉ tái hiện bức tranh xã hội lố lăng, đầy rẫy sự bất công và sa đọa của chế độ thực dân phong kiến, mà còn thể hiện những cảm xúc chân thật, nỗi đau đời và tình yêu thương đối với gia đình.
Tú Xương không ngại dùng giọng điệu châm biếm sắc bén để đả kích tầng lớp quan lại ăn chơi, xa hoa và những con người chạy theo vật chất. Thơ ông vừa là tiếng cười, vừa là tiếng khóc, vừa là tiếng thét đau đớn cho hiện thực bi thương.
Những đóng góp của ông được Xuân Diệu đánh giá là:
“Ông nghè ông thám vô mây khói,
Đứng lại văn chương một tú tài.”
Di sản và ảnh hưởng
Tuy không có những tác phẩm được xuất bản khi còn sống, nhưng thơ văn của Tú Xương đã trở thành di sản quý giá, được sưu tầm và lưu truyền qua nhiều thế hệ. Ông không chỉ là một nhà thơ, mà còn là một trí thức có trách nhiệm với xã hội, với dân tộc.
Sự nghiệp thơ văn của Tú Xương như một ngọn lửa mãi cháy sáng trong lòng người đọc, khiến ta cảm phục trước tài năng, đồng thời trân trọng hơn giá trị của lòng yêu nước, tình yêu gia đình và sự đấu tranh không ngừng nghỉ cho công lý.
Viên Ngọc Qúy.
