Bài thơ cuối cùng của Hoshin
Thiền sư Hoshin sống ở Trung quốc nhiều năm. Sau đó thiền sư trở về vùng tây bắc Nhật, dạy học trò. Khi thiền sư đã rất già, ông kể một câu chuyện ông đã nghe ở Trung quốc. Câu chuyện thế này:
Vào ngày 25 tháng 12 năm nọ, Tokufu, rất già, nói với đệ tử: “Thầy không sống tới sang năm, vậy các con nên tử tế với thầy năm nay.”
Các đệ tử nghĩ là thiền sư nói đùa, nhưng vì thiền sư là vị thầy tốt bụng nên các đệ tử luân phiên chăm sóc cho thầy mỗi ngày như ngày lễ.
Đến ngày cuối năm, Tokufu nói: “Các con đã tốt với thầy. Thầy sẽ rời các con chiều mai, khi tuyết đã ngừng.”
Các đệ tử cười, và cho rằng thầy đã già nên nói năng lẩm cẩm, bởi vì đêm rất trong và chẳng có tí tuyết nào. Nhưng vào nửa đêm, tuyết bắt đầu rơi, và sáng hôm sau các đệ tử chẳng thấy thầy đâu cả. Họ vào phòng thiền. Thầy đã qua đời ở đó.
Hoshin kể chuyện này và nói với các đệ tử: “Thiền sư không cần phải đoán trước việc ra đi, nhưng thiền sư nào thực sự muốn tiên đoán, ông ta có thể làm được.”
“Thầy làm được không?” ai đó hỏi.
“Được,” thầy sẽ cho các con thấy thầy làm được gì 7 ngày sau.
Chẳng đệ tử nào tin thiền sư, và đa số quên đã luôn cuộc trò chuyện khi thiền sư họp họ lại lần sau đó.
“Bảy ngày trước,” thiền sư nói, “Thầy nói là thầy sẽ rời các con. Theo lệ thường là nên viết một bài thơ từ biệt, nhưng thầy không phải là thi sĩ cũng không giỏi thư pháp. Một trò nào có có thể ghi lại những lời cuối cùng của thầy.”
Các đệ tử cho là thiền sư nói đùa, nhưng một người cũng bắt đầu viết.
“Sẵn sàng chưa?” thiền sư hỏi.
“Dạ, thầy,” người viết trả lời.
Rồi Hoshin đọc:
Tôi đến từ sự sáng
Và về lại sự sáng
Gì đây?
Bài thơ thiếu một câu như lệ thường thơ bốn câu, vì vậy người học trò hỏi: “Thầy, mình còn thiếu một câu.”
Hoshin, với tiếng rống của một sư tử chiến thắng, hét “Kaa!” và từ trần.
(Trần Đình Hoành dịch)
*
Lời bình:
Thiền sư Hoshin không chỉ báo trước thời khắc ra đi mà còn biến khoảnh khắc ấy thành một bài học sâu sắc. Ngài dùng chính cái chết để thể hiện tinh thần vô úy (không sợ hãi) và tự do trước quy luật sinh tử.
Câu thơ cuối cùng còn thiếu, nhưng thay vì viết nó, Hoshin thốt lên một tiếng rống – một hành động phá vỡ mọi ràng buộc của ngôn ngữ và tư duy thông thường. Đó không chỉ là một lời từ biệt, mà còn là sự giác ngộ viên mãn, tự do tuyệt đối trước cuộc đời.
Viên Ngọc Quý.
