Gudo và Thiên hoàng
Thiên hoàng Goyozei học Thiền với Gudo. Thiên hoàng hỏi: “Trong Thiền, tâm này là Phật. Phải không?
Gudo trả lời: “Nếu bần tăng nói ‘đúng’, hoàng thượng sẽ nghĩ là hoàng thượng hiểu trong khi không hiểu. Nếu bần tăng nói ‘sai’, bần tăng có thể nói ngược lại với điều hoàng thượng đã hiểu rất rõ.”
Một hôm khác Thiên hoàng hỏi Gudo: “Người giác ngộ đi đâu khi chết?”
Gudo trả lời: “Bần tăng không biết.”
“Tại sao thầy không biết?” Thiên hoàng hỏi.
“Tại vì bần tăng chưa chết,” Gudo trả lời.
Thiên hoàng ngại hỏi thêm về những điều mà trí óc Thiên hoàng không hiểu nổi. Nên Gudo vỗ tay xuống sàn như là để đánh thức Thiên hoàng, và Thiên hoàng giác ngộ!
Sau khi giác ngộ Thiên hoàng càng tôn trọng Thiền và sư già Gudo hơn trước, ngay cả cho phép Gudo đội mũ trong cung trong mùa đông. Khi Gudo quá 80 tuổi, thiền sư thường ngủ gục trong khi giảng bài, và Thiên hoàng chỉ lặng lẽ lui sang phòng khác để người thầy yêu quý hưởng được giấc nghỉ cơ thể già lão của thầy đòi hỏi.
(Trần Đình Hoành dịch)
*
Lời bình:
Chân lý không thể nắm bắt qua lời nói, cũng không thể bị giới hạn bởi suy luận. Gudo không trao cho Thiên hoàng câu trả lời cố định, mà để Ngài tự tìm thấy sự giác ngộ qua chính trải nghiệm của mình. Khi buông bỏ tri kiến cố hữu, tâm trí mới có thể rộng mở để đón nhận chân lý. Và sự tôn kính thực sự không đến từ quyền lực hay địa vị, mà từ sự thấu hiểu và kính ngưỡng trí tuệ.
Viên Ngọc Quý.
