Xin chớ so đo khổ với vui
Thế nào là khổ? Thế nào vui?
Vui trong tham dục – vui là khổ
Khổ để tu hành – khổ ấy vui
Nếu biết có vui, là có khổ
Thà rằng không khổ cũng không vui
Mong sao giữ tánh không vui, khổ
Mới vui ngoài lối khổ và vui.

Bài thơ “Khổ và Vui” mang đậm tinh thần triết lý Phật giáo, thể hiện sự sâu sắc trong việc nhìn nhận và vượt qua khái niệm nhị nguyên “khổ” và “vui”. Qua bài thơ, tác giả khuyên con người không nên bám víu vào cảm xúc, mà nên giữ tâm bình thản để đạt đến sự giải thoát chân thật.
Ý nghĩa bài thơ “Khổ và Vui”
Sự tương đối giữa khổ và vui:
Xin chớ so đo khổ với vui
Thế nào là khổ? Thế nào vui?
Tác giả đặt vấn đề rằng khổ và vui vốn không có định nghĩa tuyệt đối. Đó là những trạng thái tâm lý do con người gán cho, mang tính chủ quan và tương đối. Từ đó, bài thơ hướng tới một cái nhìn sâu sắc hơn: không nên dừng lại ở việc phân biệt khổ và vui.
Khổ và vui trong những hoàn cảnh khác nhau:
Vui trong tham dục – vui là khổ
Khổ để tu hành – khổ ấy vui
Niềm vui nếu xuất phát từ tham dục, sự ham muốn vật chất, thì chính niềm vui ấy cũng là khổ đau vì nó ràng buộc con người vào vòng luân hồi, phiền não. Ngược lại, nỗi khổ trong việc tu hành, rèn luyện tâm hồn để đạt đến sự giải thoát, lại là niềm vui chân thật. Ở đây, tác giả khéo léo chỉ ra mối quan hệ nghịch lý giữa khổ và vui: chúng có thể hoán đổi ý nghĩa tùy theo mục đích và hoàn cảnh.
Vượt qua khái niệm nhị nguyên:
Nếu biết có vui, là có khổ
Thà rằng không khổ cũng không vui
Tác giả nhấn mạnh rằng vui và khổ vốn song hành. Khi con người nhận thức rằng mình đang vui, tức là tiềm ẩn nỗi khổ trong niềm vui ấy. Vì vậy, trạng thái lý tưởng không phải là tìm kiếm vui hay tránh xa khổ, mà là buông bỏ cả hai.
Hướng tới sự bình thản, giải thoát:
Mong sao giữ tánh không vui, khổ
Mới vui ngoài lối khổ và vui.
Tác giả đề cao trạng thái tâm không bị ràng buộc bởi khổ hay vui. Chỉ khi con người đạt được sự bình thản, vượt khỏi sự phân biệt nhị nguyên, thì mới tìm được niềm vui chân thật và bền vững – một niềm vui “ngoài lối khổ và vui”.
Đôi lời cảm nghĩ
Bài thơ “Khổ và Vui” không chỉ là một bài học đạo lý mà còn là một lời nhắc nhở về cách sống. Nó mời gọi chúng ta nhìn nhận lại những giá trị mà mình đang theo đuổi, và nhấn mạnh rằng hạnh phúc thật sự không đến từ những niềm vui tạm bợ hay sự tránh né đau khổ, mà từ sự buông bỏ và chấp nhận.
Tư tưởng này mang tính thời đại và có ý nghĩa thiết thực trong cuộc sống hiện đại đầy áp lực. Chúng ta thường bị cuốn vào vòng xoáy của những ham muốn và sợ hãi, khiến tâm hồn khó tìm được sự an lạc. Bài thơ là một lời nhắc nhẹ nhàng rằng hạnh phúc không nằm ở việc đạt được điều gì, mà ở cách chúng ta nhìn nhận và buông bỏ.
Cuối cùng, bài thơ để lại một cảm giác thanh thản. Nó như một ngọn đèn soi sáng, dẫn lối cho những ai đang tìm kiếm sự bình an trong tâm hồn.
(Sưu tầm)