Mùa xuân nho nhỏ
Thanh Hải
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao
Ðất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Ðất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến.
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.
Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế…
(Thanh Hải – SGK Ngữ văn 9 – tập 2)
*
Cảm nhận về bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải
Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải là một khúc ca tràn đầy tình yêu cuộc sống, tình yêu quê hương đất nước và khát vọng cống hiến. Được viết vào những ngày cuối đời, bài thơ không chỉ là lời tạm biệt của tác giả với cuộc đời mà còn là lời nhắn nhủ tha thiết về trách nhiệm và ý nghĩa của mỗi cá nhân trong dòng chảy bất tận của dân tộc.
Bài thơ mở ra bằng hình ảnh tươi sáng, yên bình của mùa xuân trên dòng sông xanh, nơi “một bông hoa tím biếc” hiện lên như một điểm nhấn nhỏ bé nhưng đầy sức sống. Tiếng chim chiền chiện vang trời, từng giọt âm thanh trong trẻo như những giọt sương sớm mai, được nhà thơ nâng niu trong lòng bàn tay:
“Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.”
Hình ảnh này không chỉ vẽ nên một bức tranh thiên nhiên sống động, mà còn thể hiện niềm say mê, trân trọng vẻ đẹp của sự sống. Qua ánh mắt của Thanh Hải, mùa xuân không chỉ là mùa của đất trời, mà còn là mùa xuân trong lòng người, của niềm vui và sự sinh sôi mãnh liệt.
Trong không khí mùa xuân, hình ảnh con người hiện lên thật hào hùng và mạnh mẽ:
“Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ.”
Người lính trên chiến trường và người nông dân nơi ruộng đồng đều mang trong mình sức sống của mùa xuân, cùng nhau góp phần làm nên sức mạnh của dân tộc. Từ “lộc” ở đây không chỉ là chồi non lộc biếc mà còn là biểu tượng cho sự sống, cho niềm hy vọng, sự phồn thịnh của đất nước. Cảnh vật và con người hòa quyện, làm nên một bức tranh mùa xuân sôi động và tràn đầy sức sống.
Thanh Hải không quên gợi nhắc về lịch sử hào hùng của đất nước:
“Đất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.”
Hình ảnh đất nước được so sánh với vì sao lấp lánh, luôn kiên cường vượt qua gian lao, thử thách để tiến về tương lai. Từ niềm tự hào ấy, tác giả bày tỏ khát vọng được góp một phần nhỏ bé của mình vào công cuộc xây dựng quê hương:
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến.”
Khát vọng ấy không lớn lao, không ồn ào, mà nhẹ nhàng, khiêm nhường, tựa như một nốt nhạc trầm trong bản hòa ca lớn của cuộc đời. Thanh Hải ý thức rõ sự hữu hạn của đời người, nhưng ông tin rằng mỗi đóng góp dù nhỏ bé cũng đều có giá trị nếu nó xuất phát từ trái tim chân thành.
Điểm nhấn của bài thơ là hình ảnh “mùa xuân nho nhỏ” – biểu tượng cho những điều giản dị, khiêm nhường nhưng tràn đầy ý nghĩa. Tác giả muốn dâng tặng cuộc đời những điều tốt đẹp nhất, bất kể tuổi trẻ hay tuổi già, miễn là được sống, được cống hiến:
“Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.”
Lời thơ chân thành, sâu lắng của Thanh Hải khiến ta cảm nhận rõ triết lý sống: sống là để cống hiến, để hòa mình vào dòng chảy chung của cộng đồng.
Khép lại bài thơ, tác giả gửi gắm tình yêu sâu nặng với quê hương, đặc biệt là vùng đất Huế mộng mơ qua những câu hát Nam ai, Nam bình:
“Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình.”
Nhịp phách tiền đất Huế vừa mang âm hưởng truyền thống, vừa là tiếng lòng của tác giả, hòa cùng dòng chảy văn hóa dân tộc.
Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” vừa giàu nhạc điệu, vừa thấm đượm triết lý nhân sinh. Thanh Hải đã truyền tải thông điệp về tình yêu cuộc sống, lòng biết ơn với đất nước và khát vọng được sống ý nghĩa. Bài thơ như một lời nhắc nhở mỗi chúng ta hãy sống đẹp, sống cống hiến, để mỗi “mùa xuân nho nhỏ” trong lòng người góp phần làm nên mùa xuân lớn của dân tộc.
*
Nhà thơ Thanh Hải
Thanh Hải (1930–1980), tên thật là Phạm Bá Ngoãn, quê ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Ông là nhà thơ gắn bó sâu sắc với quê hương và phong trào cách mạng. Thanh Hải nổi bật với những sáng tác trữ tình, giàu cảm xúc, thường ca ngợi thiên nhiên, con người và khát vọng cống hiến cho đất nước.
Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông là bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”, viết vào những ngày cuối đời. Bài thơ thể hiện tình yêu cuộc sống, tình yêu quê hương đất nước và khát vọng sống đẹp, sống cống hiến. Với sự đóng góp cho văn học cách mạng, Thanh Hải được nhớ đến như một người nghệ sĩ hết lòng với lý tưởng và nghệ thuật.
Viên Ngọc Quý.
