Tiếng gà trưa
Xuân Quỳnh
Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục… cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ
Tiếng gà trưa
Ổ rơm hồng những trứng
Này con gà mái mơ
Khắp mình hoa đốm trắng
Này con gà mái vàng
Lông óng như màu nắng
Tiếng gà trưa
Có tiếng bà vẫn mắng:
– Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt!
Cháu về lấy gương soi
Lòng dại thơ lo lắng
Tiếng gà trưa
Tay bà khum soi trứng
Dành từng quả chắt chiu
Cho con gà mái ấp
Cứ hàng năm hàng năm
Khi gió mùa đông tới
Bà lo đàn gà toi
Mong trời đừng sương muối
Để cuối năm bán gà
Cháu được quần áo mới
Ôi cái quần chéo go
Ống rộng dài quét đất
Cái áo cánh chúc bâu
Đi qua nghe sột soạt
Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng
Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ
(Xuân Quỳnh – Ngữ văn 7 – Tập 1)
*
Cảm nhận về bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh
“Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh là một bài thơ giản dị nhưng đầy cảm xúc, đưa người đọc về với những ký ức tuổi thơ trong trẻo và tình cảm gia đình ấm áp. Qua hình ảnh tiếng gà thân thuộc, bài thơ khơi gợi những kỷ niệm đẹp, đồng thời thể hiện tình yêu quê hương đất nước sâu sắc.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh người chiến sĩ dừng chân trên đường hành quân, lắng nghe âm thanh quen thuộc của tiếng gà. Tiếng gà “cục tác cục ta” không chỉ là âm thanh thường ngày của làng quê, mà còn là nhịp cầu kết nối người chiến sĩ với ký ức tuổi thơ. Nó làm xao động cả không gian nắng trưa, giúp đôi chân mỏi mệt của anh như được tiếp thêm sức mạnh:
“Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ”
Qua tiếng gà, tác giả mở ra một thế giới tuổi thơ đầy ắp hình ảnh bình dị: ổ rơm hồng những trứng, con gà mái mơ hoa đốm trắng, con gà mái vàng lông óng như nắng. Từng chi tiết được khắc họa tinh tế, gợi lên vẻ đẹp yên bình và gần gũi của quê hương.
Trong ký ức của người cháu, hình ảnh người bà hiện lên đầy yêu thương và tần tảo. Bà không chỉ nuôi gà mà còn chắt chiu từng quả trứng để dành cho cháu, lo lắng đàn gà mỗi khi đông về. Những kỷ niệm ấy được tái hiện qua giọng thơ chân thành, dung dị:
“Cứ hàng năm hàng năm
Khi gió mùa đông tới
Bà lo đàn gà toi
Mong trời đừng sương muối”
Tình yêu thương của bà dành cho cháu được thể hiện qua những hành động giản đơn nhưng đầy ý nghĩa. Những bộ quần áo mới từ tiền bán gà là món quà vật chất nhỏ bé nhưng chứa đựng cả tấm lòng bao la của bà. Qua đó, tác giả tôn vinh sự hy sinh thầm lặng của những người phụ nữ Việt Nam trong cuộc sống thường ngày.
Đỉnh cao cảm xúc của bài thơ là khi tiếng gà không chỉ gợi nhớ tuổi thơ mà còn trở thành động lực tinh thần lớn lao. Người chiến sĩ chiến đấu vì tình yêu quê hương, vì tổ quốc, nhưng đồng thời, cũng vì những điều bình dị như xóm làng thân thuộc, người bà kính yêu và tiếng gà gọi về tuổi thơ:
“Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ”
Bằng những hình ảnh mộc mạc và giọng điệu nhẹ nhàng, bài thơ khéo léo truyền tải thông điệp về sức mạnh của ký ức và tình yêu gia đình. Những điều tưởng chừng nhỏ bé như tiếng gà trưa lại có sức lay động mạnh mẽ, trở thành nguồn động viên lớn lao để con người vượt qua khó khăn, thử thách.
“Tiếng gà trưa” không chỉ là một bài thơ về tuổi thơ, mà còn là lời nhắc nhở trân trọng những giá trị bình dị của cuộc sống. Qua đó, Xuân Quỳnh khẳng định rằng, tình yêu tổ quốc bắt nguồn từ tình yêu những điều thân thuộc, gần gũi nhất. Bài thơ như một nốt nhạc êm ái trong bản giao hưởng của văn học Việt Nam, để lại dư âm sâu lắng trong lòng người đọc.
*
Về nhà thơ Xuân Quỳnh
Xuân Quỳnh (1942–1988) là một trong những nhà thơ xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại. Quê bà ở làng La Khê, Hà Đông (nay thuộc Hà Nội). Từng là diễn viên múa, Xuân Quỳnh bước vào thơ ca với phong cách trữ tình, sâu lắng, giàu cảm xúc đời thường.
Thơ Xuân Quỳnh nổi bật bởi ngôn ngữ giản dị, chân thành, nhưng đầy nội lực, thể hiện tình yêu mãnh liệt với cuộc sống, con người, và quê hương. Các tác phẩm tiêu biểu như “Sóng“, “Thuyền và biển”, “Tiếng gà trưa” đã khắc sâu trong lòng người đọc.
Xuân Quỳnh không chỉ là nhà thơ của tình yêu đôi lứa mà còn là tiếng nói đầy nhân văn về gia đình và quê hương. Bà được yêu mến như một biểu tượng của tâm hồn phụ nữ Việt Nam chân thành, sâu sắc và thủy chung.
Viên Ngọc Quý.
