Tự hát
Xuân Quỳnh
Chả dại gì em ước nó bằng vàng
Trái tim em, anh đã từng biết đấy
Anh là người coi thường của cải
Nên nếu cần anh bán nó đi ngay
Em cũng không mong nó giống mặt trời
Vì sẽ tắt khi bóng chiều đổ xuống
Lại mình anh với đêm dài câm lặng
Mà lòng anh xa cách với lòng em
Em trở về đúng nghĩa trái tim
Biết làm sống những hồng cầu đã chết
Biết lấy lại những gì đã mất
Biết rút gần khoảng cách của yêu tin
Em trở về đúng nghĩa trái-tim-em
Biết khao khát những điều anh mơ ước
Biết xúc động qua nhiều nhận thức
Biết yêu anh và biết được anh yêu
Mùa thu nay sao bão giông nhiều
Những cửa sổ con tàu chẳng đóng
Dải đồng hoang và đại ngàn tối sẫm
Em lạc loài giữa sâu thẳm rừng anh
Em lo âu trước xa tắp đường mình
Trái tim đập những điều không thể nói
Trái tim đập cồn cào cơn đói
Ngọn lửa nào le lói giữa cô đơn
Em trở về đúng nghĩa trái-tim-em
Là máu thịt, đời thường ai chẳng có
Cũng ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa
Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi
*
“Trái Tim Đúng Nghĩa: Tiếng Lòng Trong ‘Tự Hát'”
Bài thơ “Tự Hát” của Xuân Quỳnh là một tuyên ngôn tình yêu đầy mãnh liệt và chân thành. Thông qua hình ảnh trái tim, nữ thi sĩ đã gửi gắm những cảm xúc sâu sắc về khát khao được yêu, được sống trọn vẹn với những giá trị đời thường nhưng cao quý.
Trái Tim Không Hoàn Hảo Nhưng Chân Thật
Ngay từ những dòng thơ đầu, Xuân Quỳnh khẳng định không mong trái tim mình là vật quý giá hay tượng trưng cho sự vĩnh cửu. Bà thẳng thắn từ chối hình ảnh trái tim bằng vàng hay mặt trời, vốn là những biểu tượng xa vời và không phù hợp với bản chất thực tế của tình yêu:
“Chả dại gì em ước nó bằng vàng
Trái tim em, anh đã từng biết đấy”
Với Xuân Quỳnh, tình yêu không cần hào nhoáng hay bất tử như ánh mặt trời. Trái tim của bà, dù giản dị và không hoàn hảo, vẫn đủ sức chứa đựng và nuôi dưỡng tình yêu. Đó là một trái tim của đời thường, một trái tim biết đau, biết khao khát, và biết sống trọn vẹn cho tình yêu.
Trở Về Đúng Nghĩa Của Trái Tim
Khái niệm “đúng nghĩa trái tim” là điểm nhấn quan trọng của bài thơ. Với Xuân Quỳnh, trái tim không chỉ là biểu tượng của tình yêu mà còn là biểu hiện của sự sống, sự đổi mới và khả năng kết nối:
“Em trở về đúng nghĩa trái tim
Biết làm sống những hồng cầu đã chết
Biết lấy lại những gì đã mất
Biết rút gần khoảng cách của yêu tin”
Trái tim đúng nghĩa là trái tim có khả năng tái sinh, sửa chữa những đổ vỡ và nối lại những gì đã xa cách. Đó không phải là trái tim lý tưởng, mà là trái tim biết yêu chân thật, yêu bằng tất cả cảm xúc và nhận thức.
Tình Yêu Giữa Những Giông Bão Cuộc Đời
Bài thơ không chỉ là lời tự sự về tình yêu, mà còn phản ánh những khó khăn, thử thách mà tình yêu phải đối mặt. Hình ảnh mùa thu bão giông, những cánh cửa sổ con tàu không đóng, và dải đồng hoang biểu tượng cho sự cô đơn và bất an trong hành trình yêu thương:
“Mùa thu nay sao bão giông nhiều
Những cửa sổ con tàu chẳng đóng”
Tuy nhiên, giữa những thử thách ấy, trái tim vẫn là ngọn lửa le lói, là nơi duy trì niềm tin và hy vọng. Xuân Quỳnh bộc lộ sự lo âu nhưng cũng nhấn mạnh ý chí mạnh mẽ của tình yêu, vượt qua mọi cô đơn và giông tố.
Tình Yêu Bất Diệt
Điểm cao trào của bài thơ nằm ở lời khẳng định tình yêu vượt qua cả cái chết. Xuân Quỳnh không chỉ yêu bằng trái tim hiện hữu, mà còn yêu bằng một sự tận hiến mãnh liệt và dài lâu:
“Em trở về đúng nghĩa trái tim em
… Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi”
Tình yêu trong “Tự Hát” không chỉ là cảm giác mà còn là ý chí, là lòng trung thành tuyệt đối. Đó là tình yêu vượt lên trên sự hữu hạn của cuộc đời, để trở thành một giá trị vĩnh cửu.
Lời Kết: Trái Tim Đời Thường – Giá Trị Cao Quý Nhất
“Tự Hát” là một lời tâm tình đầy cảm xúc và chân thật của Xuân Quỳnh về tình yêu. Qua bài thơ, bà khẳng định rằng tình yêu không cần đến những biểu tượng cao xa, mà chỉ cần một trái tim đúng nghĩa – một trái tim đời thường nhưng tràn đầy khát vọng và chân thành.
Bài thơ không chỉ ca ngợi tình yêu mà còn nhắc nhở chúng ta trân trọng những giá trị giản dị nhưng sâu sắc trong cuộc sống. Đó là trái tim biết yêu, biết sống, và biết hy sinh, dù phải đối mặt với bao giông bão hay thậm chí cả cái chết.
*
Xuân Quỳnh – Nhà Thơ Nữ Hàng Đầu Của Thế Kỷ 20
Xuân Quỳnh (6/10/1942 – 29/8/1988), tên thật là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, sinh tại xã Văn Khê, Hà Tây (nay là phường La Khê, quận Hà Đông, Hà Nội). Bà mất trong một tai nạn giao thông tại Hải Dương, cùng chồng – nhà viết kịch Lưu Quang Vũ, và con trai Lưu Quỳnh Thơ. Xuân Quỳnh bắt đầu sự nghiệp nghệ thuật từ rất sớm, là diễn viên múa từ năm 13 tuổi và trở thành nhà thơ chuyên nghiệp sau khi tham gia lớp bồi dưỡng những người viết văn trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam (1962-1964).
Được coi là nhà thơ nữ hàng đầu của nửa sau thế kỷ 20, Xuân Quỳnh ghi dấu ấn bởi những tác phẩm giàu cảm xúc và triết lý, phản ánh sâu sắc tâm hồn người phụ nữ Việt Nam.
Thơ Xuân Quỳnh – Sự Hòa Quyện Giữa Đời Thực Và Nội Tâm
Chủ đề trong thơ Xuân Quỳnh thường xoay quanh những vấn đề nội tâm như kỷ niệm tuổi thơ, tình yêu, và gia đình. Tuy nhiên, hiện thực xã hội và những biến động cuộc sống không hề bị lãng quên. Thơ của bà hướng nội nhưng không xa rời đời sống, phản ánh chân thực những trải nghiệm cá nhân trong bối cảnh đất nước còn chiến tranh và gian khổ.
Xuân Quỳnh viết thơ như kể lại chính cuộc sống của mình, từ những lo toan thường nhật đến những cung bậc cảm xúc tinh tế của tình yêu. Với tài quan sát và liên tưởng phong phú, bà thổi hồn vào những chi tiết quen thuộc, biến chúng trở thành những hình ảnh thơ đầy sức sống và ám ảnh.
Triết Lý Và Sức Gợi Trong Thơ
Thơ Xuân Quỳnh không chỉ giàu cảm xúc mà còn ẩn chứa những triết lý sâu sắc, thực tiễn, giúp người đọc nhận thức và xử lý những vấn đề trong cuộc sống. Những tác phẩm như Chuyện cổ tích về loài người, Đồi đá ong và cây bạch đàn mang tính khái quát cao, nhưng không xa rời đời thường.
Xuân Quỳnh luôn chú trọng đến “tứ thơ” – một nét đặc trưng trong sáng tác của bà. Mỗi bài thơ đều có cấu trúc chặt chẽ, dẫn dắt cảm xúc người đọc từ chi tiết nhỏ nhất đến chủ đề lớn lao.
Tác Phẩm Nổi Bật
Xuân Quỳnh để lại di sản phong phú với nhiều tập thơ nổi bật như Hoa dọc chiến hào, Gió Lào cát trắng, Lời ru trên mặt đất, Tự hát, Hoa cỏ may… Tác phẩm của bà không chỉ dành cho người lớn mà còn dành cho thiếu nhi, như Bầu trời trong quả trứng, Bao giờ con lớn.
Di Sản Còn Lại
Thơ Xuân Quỳnh là sự hòa quyện giữa đời sống và nội tâm, giữa cảm xúc cá nhân và hiện thực xã hội. Bà không chỉ viết cho bản thân mà còn để lại những giá trị nhân văn sâu sắc, trường tồn cùng thời gian. Tên tuổi của Xuân Quỳnh không chỉ gắn liền với thơ ca mà còn là biểu tượng của người phụ nữ Việt Nam – vừa mạnh mẽ, vừa tinh tế, giàu tình cảm và nghị lực.
Viên Ngọc Quý.
