Câu nói của Khổng Tử: “Đạo thính nhi đồ thuyết, đức chi khí dã” (Nghe chuyện ngoài đường rồi nói chuyện ngoài đường, là vứt bỏ cái đức vậy) là một lời cảnh tỉnh về việc sử dụng lời nói một cách cẩn thận và có trách nhiệm. Lời dạy này nhấn mạnh rằng sự vô ý hoặc bừa bãi trong việc truyền đạt thông tin không chỉ làm tổn hại đến mối quan hệ giữa con người mà còn gây mất đi phẩm chất đạo đức của chính mình.
Ý nghĩa của câu nói
“Đạo thính” ám chỉ việc nghe những lời đồn đại, những câu chuyện chưa được kiểm chứng từ bên ngoài. “Đồ thuyết” lại là hành động kể lại những gì đã nghe mà không cần biết đến tính xác thực của chúng. Theo Khổng Tử, hành động như vậy là biểu hiện của việc thiếu trách nhiệm với lời nói và làm mất đi giá trị đạo đức của con người.
Câu nói nhắc nhở rằng, lời nói không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn phản ánh nhân cách và phẩm chất của mỗi người. Sử dụng lời nói một cách bừa bãi, không kiểm chứng, không suy nghĩ, có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như phá hoại danh dự của người khác, gây chia rẽ hoặc làm mất lòng tin trong cộng đồng.
Bài học từ câu nói của Khổng Tử
Lời nói phải đi đôi với trách nhiệm: Khổng Tử dạy rằng, trước khi nói điều gì, chúng ta cần suy nghĩ thấu đáo và đảm bảo tính chính xác của thông tin. Một lời nói vô ý có thể gây ra tổn thương lớn, trong khi một lời nói đúng đắn có thể mang lại sự hòa hợp và niềm tin.
Cẩn trọng với tin đồn: Những lời đồn đại thường chứa đựng nhiều yếu tố phóng đại, sai lệch hoặc ác ý. Khi nghe một câu chuyện chưa rõ thực hư, việc lan truyền nó không chỉ làm tổn hại đến người khác mà còn làm giảm giá trị của chính người truyền đạt.
Giữ gìn phẩm chất đạo đức: Sự cẩn trọng trong lời nói là biểu hiện của một người có đức hạnh. Biết chọn lọc những điều nên nói, không tham gia vào việc bàn tán hoặc lan truyền thông tin không kiểm chứng, chính là cách để giữ gìn lòng tự trọng và phẩm chất đạo đức của mình.
Ứng dụng trong cuộc sống hiện đại
Trong giao tiếp hàng ngày: Câu nói này đặc biệt phù hợp trong bối cảnh xã hội hiện nay, khi thông tin có thể lan truyền nhanh chóng qua mạng xã hội và các phương tiện truyền thông. Chúng ta cần kiểm chứng thông tin trước khi chia sẻ, tránh việc trở thành người tiếp tay cho những lời đồn vô căn cứ.
Trong môi trường làm việc: Ở nơi làm việc, việc lan truyền thông tin sai lệch hoặc tham gia vào những câu chuyện bàn tán có thể làm suy giảm uy tín và gây mâu thuẫn giữa các đồng nghiệp. Hãy luôn duy trì thái độ chuyên nghiệp, chỉ nói những điều có ích và đúng sự thật.
Trong giáo dục và gia đình: Trẻ em học cách nói năng và giao tiếp từ người lớn. Vì vậy, việc cẩn trọng trong lời nói không chỉ giúp xây dựng môi trường gia đình hòa thuận mà còn tạo gương tốt để trẻ em noi theo, học cách tôn trọng sự thật và trách nhiệm với lời nói.
Lời nhắn gửi từ câu nói
Khổng Tử không chỉ phê phán hành vi lan truyền những điều không kiểm chứng mà còn nhấn mạnh tác động tiêu cực của nó đối với phẩm chất đạo đức. Lời nói của một người không chỉ thể hiện sự hiểu biết mà còn phản ánh nhân cách. Vì vậy, hãy luôn sử dụng lời nói một cách cẩn trọng, không chỉ để giữ gìn lòng tự trọng mà còn để xây dựng niềm tin và sự hòa hợp trong xã hội.
Kết luận
Câu nói “Đạo thính nhi đồ thuyết, đức chi khí dã” là một lời nhắc nhở quý giá về cách con người cần giữ gìn đức hạnh qua lời nói. Trước khi nói, hãy tự hỏi: Lời nói này có đúng sự thật không? Nó có cần thiết không? Và nó có mang lại lợi ích cho ai không? Sự cẩn trọng và trung thực trong lời nói không chỉ là biểu hiện của trí tuệ mà còn là nền tảng để xây dựng một cuộc sống ý nghĩa và đáng tin cậy.
*
Luận Ngữ
Luận Ngữ là sách sưu tập ghi chép lại những lời dạy của Khổng Tử và những lời nói của người đương thời. Sách Luận Ngữ gồm 20 thiên, mỗi thiên đều lấy chữ đầu mà đặt tên, và các thiên không có liên hệ với nhau.
Đọc sách này, người ta hiểu được phẩm chất tư cách và tính tình của Khổng Tử, nhất là về giáo dục, ông tỏ ra là người thấu hiểu tâm lý của từng học trò, khéo đem lời giảng dạy thích hợp với từng trình độ, từng hoàn cảnh của mỗi người. Như có khi cùng một câu hỏi mà ông trả lời cho mỗi người một cách.
Trình Y Xuyên, một nhà Nho đời Tống nói: “Có người đọc xong Luận Ngữ mà không thấy gì cả, có người đọc xong lại thấy thích thú một vài câu, có người đọc xong thì rất thích thú đến độ múa tay múa chân mà không hay biết”. Bởi vậy, khi đọc Luận Ngữ, phải đọc chậm rãi, suy nghĩ tường tận, càng suy nghĩ càng phát hiện được nhiều điều hay.
Trình Y Xuyên lại nói: “Ai đọc xong Luận Ngữ mà vẫn còn những tính nết như trước khi chưa đọc thì người ấy chưa hiểu được sách Luận Ngữ vậy”. Tóm lại sách Luận Ngữ dạy đạo quân tử một cách thực tiễn, miêu tả tính tình đức độ của Khổng Tử để làm mẫu mực cho người đời sau noi theo.
Viên Ngọc Quý.
Hành Trình Hoàn Thiện Bản Thân Qua Những Câu Nói Của Khổng Tử
