Lo, vui
Thầy Tử Lộ hỏi Khổng Tử rằng:
– Người quân tử cũng lo sợ ư?
Khổng Tử nói:
– Người quân tử chỉ cốt suy nghĩ định liệu công việc của mình, lúc chưa làm được vui rằng mình đã có ý định làm, lúc đã làm được lại vui rằng mình có trí làm được việc. Thế cho nên người quân tử có cái vui thú suốt đời, không có cái lo sợ một ngày nào cả.
– Kẻ tiểu nhân thì không thế, lúc chưa làm được việc thì lo sợ rằng không được. Lúc đã làm được việc thì lo sợ nhỡ hỏng mất. Thế cho nên kẻ tiểu nhân có cái lo sợ suốt đời, không có cái vui thú nào cả.
Thuyết Uyển
(Theo “Cổ học tinh hoa” – Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân)
*
Lời bình:
Người quân tử biết vui trong hành động, kẻ tiểu nhân chìm trong lo sợ. Khi chưa làm, họ vui vì có chí hướng; khi làm được, họ vui vì đã hoàn thành. Ngược lại, kẻ tiểu nhân mãi lo lắng, không hưởng trọn niềm vui, vì lúc nào cũng sợ mất đi điều mình có. Tâm thế quyết định niềm vui hay nỗi sợ của mỗi người.
Viên Ngọc Quý.
