(Trích pháp thoại của Sư Ông Làng Mai ngày 30.11.2011 tại DC. Virginia, Mỹ)
Có những người làm việc với máy tính 15 giờ mỗi ngày, thậm chí có thể nhiều hơn. Tâm của họ hoàn toàn bị cuốn hút vào công việc, vào thế giới ảo của máy tính. Họ quên rằng mình có một hình hài. Mà chúng ta biết rằng, khi tâm không ở với thân thì chúng ta không thực sự đang sống – thân tâm bị phân cách.
Vì vậy, bài tập này là để đem tâm trở về với thân, để mình thấy được rằng mình đang có một hình hài. Khi tâm trở về với thân, mình mới thực sự có mặt. Quý vị chắc cũng đã từng có kinh nghiệm – người thân của mình, dù đang có mặt trong nhà, nhưng tâm của họ lại không có mặt.
Ba của mình, mẹ của mình hay con của mình – tuy ngồi đó rõ ràng – nhưng tâm không ở đó. Đó không phải là sự có mặt thật sự. Có cái nhà đó, nhưng chủ nhà lại không có mặt. Lúc ấy, nếu muốn giúp người kia đem tâm trở về với thân, mình có thể đến, vỗ nhẹ vào vai và hỏi: “Có ai ở nhà không?” – như vậy là giúp người kia giật mình và đem tâm trở về với thân.
Có một ông rất giàu, là một thương gia lớn. Hôm đó, ông nói với đứa con trai 11 tuổi:
– “Ngày mai là sinh nhật của con phải không? Con muốn gì, bố sẽ mua cho.”
Cậu bé biết rằng bố mình có rất nhiều tiền, mua cái gì cũng được. Nhưng cậu không cần gì cả. Cậu bé rất đau khổ – vì bố quá bận rộn, không có thời gian cho mẹ và cho mình. Tất cả thời gian, tất cả năng lượng của ông đều bị cuốn hút vào công việc. Giàu thì giàu thật, nhưng ông không có thời gian để chăm sóc bản thân, cũng không có thời gian chăm sóc gia đình.
Chú bé rất cô đơn. Mình có ba mà giống như không có ba – vì ba bận rộn quá. Thỉnh thoảng ba có ở nhà, nhưng như một cái xác không hồn – vì tâm vẫn còn ở chỗ công việc.
Khi mình thương ai, mình có xu hướng muốn hiến tặng cho người đó một điều gì quý giá để họ hạnh phúc. Đó là điều rất tự nhiên. Nhưng món quà quý nhất mà mình có thể tặng cho người thương là gì? Đó là câu hỏi lớn.
Cái đó, liệu mình có thể mua ở siêu thị không? Trong trường hợp của cậu bé 11 tuổi, cậu biết rất rõ rằng bố mình có thể mua bất cứ thứ gì. Nhưng điều duy nhất cậu cần lại không có: sự có mặt của người cha. Mình có cha mà giống như không có cha – vì chính cha còn không có mặt cho chính cha thì làm sao có mặt cho mẹ và con?
Sau một hồi suy nghĩ, cậu bé tìm ra câu trả lời. Cậu nhìn cha và nói:
– “Bố ơi, điều con muốn… là bố đó.”
Một lời trách nhẹ, nhưng đầy sâu sắc – rằng bố không có thời gian cho con. Nếu người cha biết tu tập, thì điều đó rất dễ làm. Ông chỉ cần thỉnh một tiếng chuông và trở về với hơi thở.
Thở vào, tôi biết mình đang có một hình hài.
Thở ra, tôi mỉm cười với hình hài này.
Chỉ trong 5–6 giây, tâm sẽ trở về với thân, và người đó có mặt thực sự trong giây phút hiện tại. Tu và chứng rất nhanh – chỉ cần 5–7 giây là đã có thể thành công.
Lúc đó, người bố có thể nhìn vào mắt con và nói:
– “Con ơi, bố đang thật sự có mặt cho con đây.”
Đó là món quà quý giá nhất mà ta có thể trao cho người thương. Làm sao thương mà không có mặt cho nhau được? Đó chính là một công án.
Nếu quý vị muốn trở thành một người thương đích thực thì phải thực tập điều này. Phải thực tập hơi thở chánh niệm để có mặt. Có mặt cho ai? Trước hết là cho chính mình, rồi sau đó là cho người mình thương.
Vì vậy ở Làng Mai có một số linh chú rất dễ thực tập:
- “Mẹ ơi, con đang có mặt cho mẹ đây.”
- “Anh ơi, em đang có mặt cho anh đây.”
- “Con ơi, ba đang có mặt cho con đây.”
Đó là hiến tặng cho người thương sự có mặt của mình – thứ quý giá nhất nếu mình biết thương. Bài tập thứ ba mà chúng ta học trong kinh giúp chúng ta đem tâm trở về với thân, để chúng ta thật sự có mặt. Có mặt cho bản thân trước, rồi ngay sau đó là có mặt cho người thương.
Chúng ta có thể mỉm cười, nhìn vào mắt người thương và nói:
– “Anh ơi, anh biết gì không? Em đang có mặt cho anh đây.”
Và hạnh phúc sẽ tới ngay lập tức.
Một điều mầu nhiệm là mình cũng có thể thực tập điều đó qua điện thoại. Mình cầm điện thoại lên, nhưng đừng vội bấm số. Hãy dừng lại, có chánh niệm, có định.
Thở vào, tôi biết tôi đang có một hình hài.
Thở ra, tôi mỉm cười với hình hài của tôi.
Rồi mình mới bấm số. Khi đầu dây bên kia vừa nói “A lô”, mình nói:
– “Anh ơi, anh biết gì không? Em đang có mặt cho anh đây.”
Và hạnh phúc đến ngay lập tức – cho mình và cho người thương.
– “Bố ơi, bố biết gì không? Con đang có mặt cho bố đây nè.”
Tu tập là như vậy đó. Mình cũng có thể gửi email để nói điều đó nữa.
Khi mình thực sự có mặt rồi, mình có thể đi xa hơn: công nhận sự có mặt của người kia. Vì thương theo định nghĩa của phép tu này – trước hết là phải có mặt. Muốn có mặt, thì phải có phương pháp thực tập như nghe chuông, thở chánh niệm, hoặc đi thiền hành. Mỗi bước chân, mỗi hơi thở trong chánh niệm đều có khả năng đưa tâm về với thân, giúp ta có mặt.
Chỉ cần ba hay bốn giây thực tập là mình có mặt cho mình, rồi có mặt cho người kia. Và đó là hiệu quả đầu tiên của phép tu. Hiệu quả thứ hai là: khi mình có mặt rồi, mình có thể công nhận sự có mặt của người kia.
Công nhận sự có mặt của người kia – đó là tình yêu đích thực. Nếu mình thực sự thương người đó, thì mình phải công nhận rằng sự có mặt của người ấy là rất quý giá. Vì có thể mai mốt người đó sẽ không còn nữa. Hôm nay, nhờ có chánh niệm, có hơi thở, nên mình thấy được điều đó và trân quý sự có mặt ấy. Để sau này, khi người ấy không còn nữa, mình không phải tiếc nuối.
Đoản văn “Bông hồng cài áo” được viết từ tuệ giác đó. Mình có một bà mẹ thơm như chuối chín cây, ngọt như đường mía lau. Nếu hôm nay mình không thương, thì mai mốt mẹ không còn nữa, mình sẽ hối tiếc. Cho nên hôm nay, mình phải tới với mẹ, nhìn vào mắt mẹ mà nói:
– “Mẹ ơi, con biết mẹ đang có mặt cho con, con hạnh phúc lắm. Mẹ đang còn sống đây.”
Thương, trước hết là có mặt. Tiếp theo là công nhận sự có mặt của người kia như là một điều gì rất quý báu.
Con mình cũng vậy. Lớn lên, nó sẽ đi nơi khác, có gia đình riêng. Mình sẽ không còn được ở gần nó nữa. Bây giờ, mình có cơ hội sống chung một mái nhà, mình phải trân quý thời gian đó. Mẹ mình, cha mình cũng vậy. Sau này mình lập gia đình, mỗi năm chỉ về thăm được vài lần. Vậy nên, khi còn ở gần nhau, hãy trân quý từng giây phút.
Cho nên, định nghĩa thứ nhất của thương yêu là: có mặt cho người mình thương.
Định nghĩa thứ hai là: công nhận sự có mặt của người ấy như một điều quý giá.
Linh chú thứ hai:
- “Mẹ ơi, con biết mẹ đang có mặt, và con quá hạnh phúc.”
- “Em ơi, anh biết em đang có mặt đó, và anh rất hạnh phúc.”
Chúng ta cũng có thể thực tập linh chú này bằng điện thoại. Thời đại này ai cũng có điện thoại. Quý vị có thể dùng nó để thực tập:
– “Anh ơi, em biết là anh đang có mặt đó. Em rất hạnh phúc.”
Chỉ cần vài phút thôi là có thể tạo ra hạnh phúc cho mình và cho người kia – rất dễ. Đó là phép lạ của chánh niệm: có mặt trong giờ phút hiện tại, bằng hơi thở hoặc bằng bước chân.
Vị doanh nhân kia, nếu biết thực tập và nghe con mình nói như vậy, thì ngay lập tức có thể trở về với hơi thở.
Thở vào, biết rằng mình đang có một hình hài.
Thở ra, mỉm cười với hình hài ấy.
Và ông sẽ có mặt thật sự trong giây phút hiện tại. Lúc đó, ông nhìn vào mắt con, mỉm cười và nói:
– “Con ơi, ba đang có mặt cho con đây.”
Và như vậy, đứa bé sẽ vô cùng hạnh phúc.
