Câu nói của Khổng Tử: “Thị khả nhẫn dã, thục bất khả nhẫn dã” (Cái đó mà nhẫn được thì còn cái gì không thể nhẫn được) là một lời cảnh tỉnh mạnh mẽ về ranh giới của sự nhẫn nhịn. Lời dạy này không chỉ đề cập đến đạo đức cá nhân mà còn nêu bật ý nghĩa của lòng tự trọng và giá trị bản thân trong việc đối nhân xử thế.
Ý nghĩa của câu nói
Câu nói của Khổng Tử nhấn mạnh rằng, sự nhẫn nhịn là một đức tính tốt, nhưng nó cần có giới hạn. Nếu một người sẵn sàng chịu đựng tất cả, ngay cả những điều phi lý hoặc tổn thương đến nhân phẩm, thì liệu có điều gì họ không thể chịu đựng? Ở đây, Khổng Tử không phản đối việc nhẫn nhịn mà muốn nhắc nhở về việc xác định ranh giới giữa nhẫn nhịn tích cực và nhẫn nhịn tiêu cực.
Nhẫn nhịn tích cực là sự chịu đựng những khó khăn, thử thách để đạt được mục tiêu hoặc duy trì hòa khí. Ngược lại, nhẫn nhịn tiêu cực là khi một người chấp nhận sự bất công, vô lý mà không có hành động phản kháng, dẫn đến mất đi lòng tự trọng và giá trị bản thân.
Bài học từ câu nói của Khổng Tử
Sự nhẫn nhịn cần có giới hạn: Sự nhẫn nhịn không nên trở thành cái cớ để chấp nhận sự bất công hoặc chịu đựng những điều vượt quá giới hạn của nhân phẩm. Một người khôn ngoan là người biết khi nào cần nhẫn nhịn để duy trì hòa khí và khi nào cần đứng lên để bảo vệ chính mình.
Giữ vững lòng tự trọng: Câu nói nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của lòng tự trọng. Khi chấp nhận nhẫn nhịn một cách mù quáng, chúng ta có thể tự làm tổn hại đến giá trị của bản thân. Hãy nhớ rằng, lòng tự trọng là nền tảng của nhân cách, và không ai có quyền làm tổn thương phẩm giá của mình.
Cân bằng giữa nhẫn nhịn và hành động: Trong nhiều trường hợp, sự nhẫn nhịn cần đi kèm với hành động. Nếu chỉ nhẫn nhịn mà không tìm cách thay đổi hoặc giải quyết vấn đề, chúng ta có thể rơi vào trạng thái cam chịu, dẫn đến hậu quả tiêu cực cho bản thân và cộng đồng.
Ứng dụng trong cuộc sống hiện đại
Trong mối quan hệ cá nhân: Câu nói của Khổng Tử là bài học quý giá trong việc duy trì các mối quan hệ. Nhẫn nhịn là cần thiết để giữ hòa khí, nhưng không có nghĩa là chấp nhận mọi hành vi bất công hoặc lạm dụng. Ví dụ, trong một mối quan hệ, nếu sự nhẫn nhịn của bạn chỉ khiến người khác lợi dụng hoặc xem thường, đó không phải là sự nhẫn nhịn đúng nghĩa.
Trong công việc: Ở môi trường làm việc, nhẫn nhịn có thể giúp chúng ta vượt qua những thử thách hoặc mâu thuẫn nhỏ. Tuy nhiên, nếu bạn chấp nhận bị đối xử không công bằng hoặc bị bóc lột, điều đó có thể làm suy giảm giá trị của bản thân và ảnh hưởng đến lòng tự trọng.
Trong xã hội: Câu nói này cũng là lời nhắc nhở về việc đối mặt với bất công xã hội. Nếu mọi người đều nhẫn nhịn trước những hành vi sai trái, xã hội sẽ trở nên trì trệ và thiếu công bằng. Vì vậy, bên cạnh việc nhẫn nhịn để duy trì sự hòa bình, chúng ta cần lên tiếng bảo vệ công lý và sự thật.
Lời nhắn gửi từ câu nói
Khổng Tử đã chỉ ra rằng, sự nhẫn nhịn có giá trị khi nó giúp xây dựng mối quan hệ tốt đẹp và giải quyết xung đột. Nhưng nếu sự nhẫn nhịn vượt qua giới hạn, nó có thể trở thành sự cam chịu và tự làm tổn hại đến phẩm giá của bản thân.
Kết luận
Câu nói “Thị khả nhẫn dã, thục bất khả nhẫn dã” không chỉ dạy chúng ta về sự nhẫn nhịn mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xác định ranh giới giữa chịu đựng và bảo vệ lòng tự trọng. Hãy nhẫn nhịn một cách khôn ngoan, biết khi nào cần chịu đựng để đạt được mục tiêu và khi nào cần đứng lên để bảo vệ những giá trị cốt lõi. Đó chính là cách để sống xứng đáng và giữ vững nhân cách của một con người chân chính.
*
Luận Ngữ
Luận Ngữ là sách sưu tập ghi chép lại những lời dạy của Khổng Tử và những lời nói của người đương thời. Sách Luận Ngữ gồm 20 thiên, mỗi thiên đều lấy chữ đầu mà đặt tên, và các thiên không có liên hệ với nhau.
Đọc sách này, người ta hiểu được phẩm chất tư cách và tính tình của Khổng Tử, nhất là về giáo dục, ông tỏ ra là người thấu hiểu tâm lý của từng học trò, khéo đem lời giảng dạy thích hợp với từng trình độ, từng hoàn cảnh của mỗi người. Như có khi cùng một câu hỏi mà ông trả lời cho mỗi người một cách.
Trình Y Xuyên, một nhà Nho đời Tống nói: “Có người đọc xong Luận Ngữ mà không thấy gì cả, có người đọc xong lại thấy thích thú một vài câu, có người đọc xong thì rất thích thú đến độ múa tay múa chân mà không hay biết”. Bởi vậy, khi đọc Luận Ngữ, phải đọc chậm rãi, suy nghĩ tường tận, càng suy nghĩ càng phát hiện được nhiều điều hay.
Trình Y Xuyên lại nói: “Ai đọc xong Luận Ngữ mà vẫn còn những tính nết như trước khi chưa đọc thì người ấy chưa hiểu được sách Luận Ngữ vậy”. Tóm lại sách Luận Ngữ dạy đạo quân tử một cách thực tiễn, miêu tả tính tình đức độ của Khổng Tử để làm mẫu mực cho người đời sau noi theo.
Viên Ngọc Quý.
Hành Trình Hoàn Thiện Bản Thân Qua Những Câu Nói Của Khổng Tử
