Câu nói của Khổng Tử: “Ôn cố nhi tri tân, khả dĩ vi sư hĩ” (Ôn cái cũ mà biết điều mới, thì có thể làm thầy được rồi) chứa đựng một triết lý giáo dục sâu sắc, khẳng định tầm quan trọng của việc học tập không ngừng và cách tiếp cận sáng tạo đối với tri thức. Lời dạy này không chỉ dành riêng cho người làm thầy mà còn là kim chỉ nam cho bất kỳ ai trên hành trình hoàn thiện bản thân.
Ý nghĩa của “Ôn cố nhi tri tân”
Trước hết, “ôn cố” có nghĩa là ôn lại những kiến thức, bài học và kinh nghiệm đã có trong quá khứ. Việc ôn lại không chỉ đơn thuần là nhắc nhớ mà còn là quá trình suy ngẫm sâu sắc để hiểu rõ hơn những giá trị cốt lõi của tri thức. “Tri tân” là khả năng nhìn thấy những điều mới mẻ, áp dụng kiến thức cũ vào hoàn cảnh hiện tại để tạo ra những giá trị mới.
Khổng Tử đã nhấn mạnh rằng, người thầy chân chính không chỉ đơn thuần truyền đạt những gì đã biết mà phải biết cách kết nối tri thức cũ với bối cảnh mới, giúp học trò và chính bản thân mình khám phá những hiểu biết sâu sắc hơn. Đây là sự kết hợp hài hòa giữa việc kế thừa giá trị truyền thống và sáng tạo ra cái mới.
Bài học từ câu nói của Khổng Tử
Tầm quan trọng của việc học tập không ngừng
Câu nói nhắc nhở chúng ta rằng tri thức là một dòng chảy liên tục, không bao giờ dừng lại. Chỉ khi chúng ta biết ôn lại và đào sâu những điều đã học, chúng ta mới có thể phát hiện ra những khía cạnh mới mẻ, từ đó nâng cao hiểu biết của mình. Điều này đặc biệt đúng trong xã hội hiện đại, nơi mà tri thức liên tục được cập nhật và thay đổi.
Kết hợp giữa truyền thống và hiện đại
“Ôn cố nhi tri tân” cũng dạy chúng ta biết tôn trọng và giữ gìn những giá trị truyền thống trong khi tiếp thu những cái mới. Tri thức cũ chính là nền tảng để tạo ra những đột phá và đổi mới. Khi chúng ta biết cách kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, sự phát triển sẽ trở nên bền vững và sâu sắc hơn.
Khả năng tự học và sáng tạo
Một trong những phẩm chất quan trọng của người làm thầy – và cũng là của bất kỳ ai muốn thành công – là khả năng tự học và sáng tạo. Người thầy giỏi không phải là người biết tất cả, mà là người luôn biết cách học hỏi từ quá khứ, từ thực tế và từ chính học trò của mình.
Giá trị thực tiễn trong cuộc sống
Trong bối cảnh hiện đại, lời dạy “Ôn cố nhi tri tân” vẫn giữ nguyên giá trị. Đối với mỗi cá nhân, việc ôn lại những kinh nghiệm cũ là cách để rút ra bài học và tránh lặp lại sai lầm. Đồng thời, chúng ta cần biết cách áp dụng những bài học ấy vào thực tế mới, sáng tạo ra giải pháp cho những vấn đề hiện tại.
Trong giáo dục, câu nói này nhấn mạnh vai trò của người thầy không chỉ là người truyền đạt tri thức mà còn là người dẫn dắt học trò đến những cách hiểu mới. Một người thầy giỏi phải biết cách kết nối tri thức cũ với bối cảnh hiện tại để khơi dậy sự sáng tạo và tư duy phản biện ở học trò.
Câu nói cũng khuyến khích mỗi người trở thành “người thầy” của chính mình. Trong thời đại mà tri thức và thông tin trở nên phong phú và dễ dàng tiếp cận, việc học tập suốt đời là điều cần thiết. Chúng ta cần không ngừng học hỏi, ôn lại những gì đã biết để có thể mở ra những chân trời mới cho chính mình.
Tính ứng dụng trong công việc và xã hội
Trong công việc, “Ôn cố nhi tri tân” nhắc nhở chúng ta cần nhìn lại những kinh nghiệm cũ để cải tiến quy trình và tạo ra giá trị mới. Những người thành công thường là những người biết học hỏi từ thất bại và tận dụng những bài học đó để đạt được thành tựu lớn hơn.
Trong xã hội, câu nói này khuyến khích việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Một xã hội phát triển không thể tách rời khỏi gốc rễ văn hóa của mình. Chỉ khi chúng ta biết cách học hỏi từ quá khứ, chúng ta mới có thể xây dựng một tương lai bền vững và tiến bộ.
Kết luận
Câu nói “Ôn cố nhi tri tân, khả dĩ vi sư hĩ” của Khổng Tử là một lời nhắc nhở quý giá về tầm quan trọng của việc học hỏi và sáng tạo. Nó không chỉ giới hạn trong lĩnh vực giáo dục mà còn là kim chỉ nam cho mọi khía cạnh của cuộc sống. Để sống một cuộc đời ý nghĩa, chúng ta cần biết cách ôn lại những điều cũ, học hỏi từ kinh nghiệm và tìm ra những cách áp dụng mới mẻ, sáng tạo. Chỉ khi đó, chúng ta mới thực sự trở thành “người thầy” không chỉ của người khác mà còn của chính bản thân mình.
*
Luận Ngữ
Luận Ngữ là sách sưu tập ghi chép lại những lời dạy của Khổng Tử và những lời nói của người đương thời. Sách Luận Ngữ gồm 20 thiên, mỗi thiên đều lấy chữ đầu mà đặt tên, và các thiên không có liên hệ với nhau.
Đọc sách này, người ta hiểu được phẩm chất tư cách và tính tình của Khổng Tử, nhất là về giáo dục, ông tỏ ra là người thấu hiểu tâm lý của từng học trò, khéo đem lời giảng dạy thích hợp với từng trình độ, từng hoàn cảnh của mỗi người. Như có khi cùng một câu hỏi mà ông trả lời cho mỗi người một cách.
Trình Y Xuyên, một nhà Nho đời Tống nói: “Có người đọc xong Luận Ngữ mà không thấy gì cả, có người đọc xong lại thấy thích thú một vài câu, có người đọc xong thì rất thích thú đến độ múa tay múa chân mà không hay biết”. Bởi vậy, khi đọc Luận Ngữ, phải đọc chậm rãi, suy nghĩ tường tận, càng suy nghĩ càng phát hiện được nhiều điều hay.
Trình Y Xuyên lại nói: “Ai đọc xong Luận Ngữ mà vẫn còn những tính nết như trước khi chưa đọc thì người ấy chưa hiểu được sách Luận Ngữ vậy”. Tóm lại sách Luận Ngữ dạy đạo quân tử một cách thực tiễn, miêu tả tính tình đức độ của Khổng Tử để làm mẫu mực cho người đời sau noi theo.
Viên Ngọc Quý.
Hành Trình Hoàn Thiện Bản Thân Qua Những Câu Nói Của Khổng Tử
