Câu nói “Quân tử thành nhân chi mỹ, bất thành nhân chi ác” của Khổng Tử trong sách Luận Ngữ là một lời dạy sâu sắc về đạo đức và cách hành xử trong cuộc sống. Người quân tử không chỉ là hình mẫu của sự chính trực, mà còn là người luôn mang trong mình khát vọng tạo dựng điều tốt đẹp cho người khác, đồng thời không tiếp tay hay cổ súy cho điều xấu xa.
Tác Thành Cái Đẹp: Trách Nhiệm Đối Với Người Khác
Ý nghĩa đầu tiên của câu nói là vai trò của người quân tử trong việc “thành nhân chi mỹ” – tức là tạo dựng và khuyến khích cái đẹp, cái thiện trong xã hội. Một người quân tử không sống chỉ vì bản thân, mà còn quan tâm đến sự phát triển, hạnh phúc và thành công của người khác. Họ sẵn sàng giúp đỡ, nâng đỡ những ai gặp khó khăn, khích lệ những người có tài năng hoặc phẩm chất tốt để họ phát huy hết tiềm năng.
Điều này khiến tôi liên tưởng đến những người thầy cô giáo luôn tận tâm dìu dắt học trò, hoặc những nhà lãnh đạo lấy sự thành công của tập thể làm mục tiêu chính. Họ không chỉ mang lại giá trị cho riêng mình, mà còn tạo nên một môi trường tích cực, thúc đẩy sự phát triển chung.
Không Thành Nhân Chi Ác: Tránh Điều Xấu, Không Làm Hại Người
Ngược lại, người quân tử không bao giờ giúp người khác đạt được mục đích nếu điều đó mang lại tổn hại cho người khác hoặc xã hội. Đây không chỉ là trách nhiệm mà còn thể hiện bản lĩnh của một người chính trực. Trong cuộc sống hiện đại, có những tình huống mà việc đứng trước lựa chọn đúng-sai trở thành thử thách, nhưng chính lúc này, phẩm chất quân tử được tỏa sáng.
Hãy thử nghĩ về một doanh nhân từ chối các lợi ích lớn lao vì không muốn làm tổn hại môi trường hoặc một người bạn không đồng lõa với hành động sai trái của bạn mình. Những hành động ấy, dù có vẻ khó khăn, nhưng thực chất là minh chứng rõ ràng nhất cho việc sống theo đạo lý “bất thành nhân chi ác”.
Cảm Nhận Về Lời Dạy
Câu nói của Khổng Tử nhắc nhở chúng ta rằng sống một cách quân tử không chỉ là sống cho riêng mình mà còn phải biết sống vì lợi ích của cộng đồng, biết hỗ trợ và đồng hành cùng những điều tốt đẹp. Đồng thời, nó cũng dạy ta phải can đảm từ chối những điều sai trái, dù đôi khi điều đó đòi hỏi sự dứt khoát và kiên định.
Tôi tin rằng, nếu mỗi người đều hướng đến việc “thành nhân chi mỹ”, thế giới sẽ trở thành một nơi tràn đầy yêu thương và sự sẻ chia. Và nếu chúng ta đều nỗ lực “bất thành nhân chi ác”, xã hội sẽ loại trừ dần những điều tiêu cực, giữ vững sự công bằng và chính trực.
Áp Dụng Lời Dạy Vào Cuộc Sống
Trong thực tế, việc sống đúng với tinh thần quân tử không hề dễ dàng. Đôi khi, ta cần phải đối mặt với những lựa chọn khó khăn, những mâu thuẫn giữa lợi ích cá nhân và đạo đức xã hội. Nhưng nếu biết suy xét kỹ càng và kiên định với nguyên tắc, ta sẽ tìm thấy con đường đúng đắn.
Hãy thử áp dụng câu nói này vào những hành động hàng ngày: giúp đỡ một người bạn đang gặp khó khăn, khuyến khích một người đồng nghiệp tài năng, hoặc chỉ đơn giản là nói một lời tử tế với ai đó đang buồn. Đồng thời, hãy tránh xa những việc làm có thể gây tổn hại cho người khác hoặc khiến ta đánh mất giá trị của mình.
Lời kết
Câu nói “Quân tử thành nhân chi mỹ, bất thành nhân chi ác” không chỉ là một lời dạy về đạo đức mà còn là kim chỉ nam cho mỗi chúng ta trong hành trình sống. Hãy luôn nhớ rằng, sống quân tử không chỉ là trách nhiệm, mà còn là cách để ta tìm thấy ý nghĩa sâu sắc và hạnh phúc thực sự trong cuộc đời.
*
Luận Ngữ
Luận Ngữ là sách sưu tập ghi chép lại những lời dạy của Khổng Tử và những lời nói của người đương thời. Sách Luận Ngữ gồm 20 thiên, mỗi thiên đều lấy chữ đầu mà đặt tên, và các thiên không có liên hệ với nhau.
Đọc sách này, người ta hiểu được phẩm chất tư cách và tính tình của Khổng Tử, nhất là về giáo dục, ông tỏ ra là người thấu hiểu tâm lý của từng học trò, khéo đem lời giảng dạy thích hợp với từng trình độ, từng hoàn cảnh của mỗi người. Như có khi cùng một câu hỏi mà ông trả lời cho mỗi người một cách.
Trình Y Xuyên, một nhà Nho đời Tống nói: “Có người đọc xong Luận Ngữ mà không thấy gì cả, có người đọc xong lại thấy thích thú một vài câu, có người đọc xong thì rất thích thú đến độ múa tay múa chân mà không hay biết”. Bởi vậy, khi đọc Luận Ngữ, phải đọc chậm rãi, suy nghĩ tường tận, càng suy nghĩ càng phát hiện được nhiều điều hay.
Trình Y Xuyên lại nói: “Ai đọc xong Luận Ngữ mà vẫn còn những tính nết như trước khi chưa đọc thì người ấy chưa hiểu được sách Luận Ngữ vậy”. Tóm lại sách Luận Ngữ dạy đạo quân tử một cách thực tiễn, miêu tả tính tình đức độ của Khổng Tử để làm mẫu mực cho người đời sau noi theo.
Viên Ngọc Quý.
Hành Trình Hoàn Thiện Bản Thân Qua Những Câu Nói Của Khổng Tử
