Khổng Tử từng nói: “Sỹ bất khả dĩ bất hoằng nghị, nhậm trọng nhi đạo viễn,” nghĩa là kẻ sỹ không thể không chí lớn, kiên nghị, vì phải gánh vác trọng trách và đi một con đường dài. Lời dạy này là một lời nhắc nhở sâu sắc về tinh thần trách nhiệm, ý chí và sự kiên định của những người có học vấn và trí thức trong việc xây dựng bản thân và phụng sự xã hội.
Chí lớn – Nền tảng để đạt đến mục tiêu cao cả
Khổng Tử nhấn mạnh rằng kẻ sỹ, những người trí thức trong xã hội, không thể sống mà thiếu chí lớn. Chí lớn ở đây không chỉ là ước mơ vĩ đại mà còn là tầm nhìn xa trông rộng và lòng khao khát thực hiện những điều có ý nghĩa cho bản thân và cộng đồng.
Trong cuộc sống, những người có chí lớn thường là những người dám nghĩ, dám làm, và không ngừng phấn đấu để vượt qua giới hạn của bản thân. Họ không hài lòng với sự an nhàn hay những thành công nhỏ bé, mà luôn hướng tới những giá trị lớn lao hơn. Chính chí lớn là nguồn động lực mạnh mẽ giúp họ vượt qua mọi khó khăn và thử thách trên hành trình dài của cuộc đời.
Kiên nghị – Phẩm chất cần thiết để vượt qua thử thách
Cùng với chí lớn, Khổng Tử nhấn mạnh tầm quan trọng của sự kiên nghị. Kiên nghị là sự bền bỉ, quyết tâm và không ngại đối diện với khó khăn. Một con đường dài và trọng trách lớn không thể hoàn thành nếu thiếu đi tinh thần kiên trì và ý chí mạnh mẽ.
Trong thực tế, những người kiên nghị thường không bị khuất phục bởi thất bại hay chướng ngại. Họ xem thử thách là cơ hội để rèn luyện bản thân và trưởng thành. Sự kiên nghị không chỉ là sức mạnh để hoàn thành mục tiêu mà còn là minh chứng cho lòng dũng cảm và khả năng thích nghi trước những biến đổi của cuộc sống.
Trọng trách và con đường dài – Lời nhắc nhở về trách nhiệm xã hội
Khổng Tử ví von trọng trách như một gánh nặng, còn con đường dài là hành trình cuộc đời. Điều này cho thấy rằng kẻ sỹ, hay người có học vấn, không chỉ sống cho riêng mình mà còn phải đảm nhiệm trách nhiệm với gia đình, cộng đồng, và xã hội.
Gánh vác trọng trách là một hành trình dài đòi hỏi sự cống hiến và hy sinh. Người trí thức không chỉ mang trên vai trách nhiệm thực hiện ước mơ cá nhân mà còn cần đóng góp vào việc xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn. Họ phải là những người tiên phong trong việc lan tỏa những giá trị tích cực và đạo đức, góp phần định hướng xã hội theo những điều đúng đắn.
Bài học từ lời dạy của Khổng Tử
Lời dạy của Khổng Tử không chỉ dành riêng cho những kẻ sỹ trong xã hội phong kiến, mà còn mang tính thời đại, áp dụng cho mọi tầng lớp trong xã hội hiện đại. Mỗi người, dù ở vị trí nào, đều có trách nhiệm với bản thân và cộng đồng.
Để sống đúng với tinh thần “hoằng nghị, nhậm trọng nhi đạo viễn,” chúng ta cần rèn luyện ý chí, nuôi dưỡng tinh thần trách nhiệm và không ngừng hoàn thiện bản thân. Điều này đòi hỏi chúng ta không chỉ mơ ước lớn lao mà còn cần hành động cụ thể và bền bỉ.
Chúng ta cũng cần ý thức rằng con đường dẫn đến thành công không bao giờ bằng phẳng. Chỉ khi có chí lớn và kiên nghị, ta mới có thể vượt qua mọi thử thách và đạt được những giá trị bền vững.
Lời kết
Câu nói “Sỹ bất khả dĩ bất hoằng nghị, nhậm trọng nhi đạo viễn” của Khổng Tử là một lời khuyên quý giá về cách sống và cách ứng xử của mỗi người trong cuộc đời. Chí lớn, kiên nghị, và ý thức trách nhiệm không chỉ giúp chúng ta hoàn thiện bản thân mà còn góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn. Trong hành trình cuộc đời, hãy sống với chí lớn, kiên định trước khó khăn, và không ngừng cống hiến. Bởi lẽ, giá trị thực sự của một người không nằm ở những gì họ sở hữu mà ở những điều họ mang lại cho cuộc đời và cộng đồng.
*
Luận Ngữ
Luận Ngữ là sách sưu tập ghi chép lại những lời dạy của Khổng Tử và những lời nói của người đương thời. Sách Luận Ngữ gồm 20 thiên, mỗi thiên đều lấy chữ đầu mà đặt tên, và các thiên không có liên hệ với nhau.
Đọc sách này, người ta hiểu được phẩm chất tư cách và tính tình của Khổng Tử, nhất là về giáo dục, ông tỏ ra là người thấu hiểu tâm lý của từng học trò, khéo đem lời giảng dạy thích hợp với từng trình độ, từng hoàn cảnh của mỗi người. Như có khi cùng một câu hỏi mà ông trả lời cho mỗi người một cách.
Trình Y Xuyên, một nhà Nho đời Tống nói: “Có người đọc xong Luận Ngữ mà không thấy gì cả, có người đọc xong lại thấy thích thú một vài câu, có người đọc xong thì rất thích thú đến độ múa tay múa chân mà không hay biết”. Bởi vậy, khi đọc Luận Ngữ, phải đọc chậm rãi, suy nghĩ tường tận, càng suy nghĩ càng phát hiện được nhiều điều hay.
Trình Y Xuyên lại nói: “Ai đọc xong Luận Ngữ mà vẫn còn những tính nết như trước khi chưa đọc thì người ấy chưa hiểu được sách Luận Ngữ vậy”. Tóm lại sách Luận Ngữ dạy đạo quân tử một cách thực tiễn, miêu tả tính tình đức độ của Khổng Tử để làm mẫu mực cho người đời sau noi theo.
Viên Ngọc Quý.
Hành Trình Hoàn Thiện Bản Thân Qua Những Câu Nói Của Khổng Tử
