Câu nói của Khổng Tử: “Thệ giả như tư phù!” (Thời gian trôi đi như nước sông này vậy) là một lời cảm thán sâu sắc về sự trôi chảy không ngừng của thời gian. Được ghi lại trong sách Luận Ngữ, câu nói không chỉ bày tỏ sự nhận thức của con người trước quy luật của tự nhiên mà còn gợi mở nhiều bài học quý giá về cuộc sống và cách con người trân trọng thời gian.
Trước tiên, hãy hiểu rõ hình ảnh mà Khổng Tử đã sử dụng. Ông đứng trước dòng sông, chứng kiến dòng nước chảy xiết, không bao giờ ngừng lại, cũng giống như thời gian không thể dừng trôi. Đây là một hình ảnh ví von đầy ý nghĩa, thể hiện sự hữu hạn của cuộc sống con người. Thời gian giống như dòng nước, luôn trôi về phía trước mà không chờ đợi bất kỳ ai. Một khi thời gian đã qua đi, ta không thể nào quay lại để sửa chữa hay làm lại những điều đã lỡ. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng mỗi khoảnh khắc đều đáng quý, và con người cần ý thức trọn vẹn về giá trị của thời gian trong cuộc đời mình.
Câu nói “Thệ giả như tư phù” mang ý nghĩa triết lý sâu sắc, mời gọi con người suy ngẫm về cách sống và sử dụng thời gian. Nếu dòng nước trôi qua mang theo những bụi bặm, phù sa, thì thời gian cũng ghi dấu lại những gì con người làm được trong hành trình sống. Có người sống ý nghĩa, làm nên những thành tựu lớn lao, để lại “phù sa” cho đời sau. Có người lại để thời gian trôi qua vô nghĩa, như dòng nước chảy qua những viên đá, không để lại chút dấu vết nào.
Từ đây, câu nói của Khổng Tử còn là một lời cảnh tỉnh về sự vội vàng của đời người. Cuộc sống của mỗi người vốn hữu hạn, trong khi thời gian cứ mãi trôi. Con người không thể lãng phí thời gian vào những điều vô ích, mà cần tận dụng nó để học tập, làm việc, yêu thương, cống hiến và phát triển bản thân. Chúng ta không thể làm chủ dòng chảy của thời gian, nhưng có thể làm chủ cách mình sống trong từng khoảnh khắc.
Ngoài ra, lời dạy của Khổng Tử còn hàm chứa một thái độ sống lạc quan, tích cực. Thời gian trôi đi không có nghĩa là mất mát, mà là cơ hội để con người hoàn thiện mình. Từng giây phút trôi qua mang lại cho chúng ta những bài học, kinh nghiệm và cơ hội mới. Vì thế, thay vì tiếc nuối hay lo sợ trước sự chảy trôi của thời gian, ta cần tận hưởng từng khoảnh khắc, biến mỗi ngày sống thành một ngày ý nghĩa.
Trong xã hội hiện đại ngày nay, câu nói của Khổng Tử vẫn mang tính thời sự. Thời gian là tài sản vô giá, nhưng nhiều người lại lãng phí nó vào những việc vô nghĩa như chạy theo các thú vui tạm bợ, trì hoãn công việc, hoặc dành quá nhiều thời gian để hối tiếc về quá khứ. Những thói quen ấy khiến ta dần đánh mất những cơ hội quý giá để sống trọn vẹn và tiến bộ.
Bài học từ câu nói “Thệ giả như tư phù” là hãy trân trọng thời gian và sống một cuộc đời có ý nghĩa. Mỗi người cần biết ưu tiên những điều quan trọng trong cuộc sống, không ngừng học hỏi, phát triển bản thân và đóng góp cho cộng đồng. Đồng thời, cũng cần dành thời gian để yêu thương, xây dựng những mối quan hệ tốt đẹp, và tận hưởng niềm vui của hiện tại.
Tóm lại, lời cảm thán “Thệ giả như tư phù” của Khổng Tử không chỉ nhắc nhở con người về sự trôi chảy không ngừng của thời gian mà còn khuyến khích mỗi người sống một cuộc đời trọn vẹn, có ý nghĩa. Thời gian, một khi đã trôi qua, sẽ không bao giờ trở lại, nhưng nếu chúng ta biết sống hết mình trong từng khoảnh khắc, thì dòng chảy của thời gian sẽ trở thành minh chứng cho một cuộc sống đáng sống và đáng nhớ.
*
Luận Ngữ
Luận Ngữ là sách sưu tập ghi chép lại những lời dạy của Khổng Tử và những lời nói của người đương thời. Sách Luận Ngữ gồm 20 thiên, mỗi thiên đều lấy chữ đầu mà đặt tên, và các thiên không có liên hệ với nhau.
Đọc sách này, người ta hiểu được phẩm chất tư cách và tính tình của Khổng Tử, nhất là về giáo dục, ông tỏ ra là người thấu hiểu tâm lý của từng học trò, khéo đem lời giảng dạy thích hợp với từng trình độ, từng hoàn cảnh của mỗi người. Như có khi cùng một câu hỏi mà ông trả lời cho mỗi người một cách.
Trình Y Xuyên, một nhà Nho đời Tống nói: “Có người đọc xong Luận Ngữ mà không thấy gì cả, có người đọc xong lại thấy thích thú một vài câu, có người đọc xong thì rất thích thú đến độ múa tay múa chân mà không hay biết”. Bởi vậy, khi đọc Luận Ngữ, phải đọc chậm rãi, suy nghĩ tường tận, càng suy nghĩ càng phát hiện được nhiều điều hay.
Trình Y Xuyên lại nói: “Ai đọc xong Luận Ngữ mà vẫn còn những tính nết như trước khi chưa đọc thì người ấy chưa hiểu được sách Luận Ngữ vậy”. Tóm lại sách Luận Ngữ dạy đạo quân tử một cách thực tiễn, miêu tả tính tình đức độ của Khổng Tử để làm mẫu mực cho người đời sau noi theo.
Viên Ngọc Quý.
Hành Trình Hoàn Thiện Bản Thân Qua Những Câu Nói Của Khổng Tử
