Câu nói của Khổng Tử: “Kiến hiền tư tề yên, kiến bất hiền nhi nội tự tỉnh dã” (Thấy bậc hiền tài, suy nghĩ cách để mình cũng như họ; thấy người xấu kém thì tự hướng nội kiểm điểm mình) là một lời dạy sâu sắc về cách con người nên tự soi xét và rèn luyện bản thân. Đây không chỉ là kim chỉ nam để hoàn thiện cá nhân mà còn là bài học giúp xây dựng một xã hội ngày càng tốt đẹp hơn.
Ý nghĩa của câu nói
Câu nói nhấn mạnh hai khía cạnh quan trọng:
Học hỏi từ người tài đức: Khi thấy người giỏi, người có đức hạnh, chúng ta không nên chỉ ngưỡng mộ mà cần tự hỏi làm thế nào để đạt được những phẩm chất tốt đẹp như họ. Điều này thúc đẩy ý chí học hỏi và không ngừng phấn đấu vươn lên.
Kiểm điểm từ người chưa tốt: Khi đối diện với những người có hành vi hoặc tính cách chưa tốt, thay vì phê phán, ta nên tự kiểm điểm và sửa đổi bản thân, tránh rơi vào những lỗi lầm tương tự.
Thông qua đó, Khổng Tử khuyến khích mỗi người sử dụng mọi hoàn cảnh, mọi con người xung quanh như một tấm gương để tự soi xét và rèn luyện bản thân, nhằm đạt đến sự hoàn thiện.
Bài học từ câu nói của Khổng Tử
Học hỏi không ngừng: Việc quan sát và học hỏi từ những người hiền tài không chỉ giúp chúng ta phát triển tri thức mà còn giúp nâng cao nhân cách. Hãy biến người giỏi hơn mình thành nguồn cảm hứng để hoàn thiện bản thân, thay vì ganh tỵ hay tự ti.
Tự kiểm điểm bản thân: Thay vì chỉ trích người khác, việc hướng nội và kiểm điểm bản thân là cách để mỗi người nhận ra sai lầm và sửa đổi. Điều này giúp xây dựng một thái độ sống khiêm nhường và tinh thần cầu tiến.
Không ngừng phấn đấu: Câu nói của Khổng Tử nhắc nhở rằng, sự hoàn thiện không phải là đích đến mà là một hành trình. Mỗi ngày, chúng ta đều có cơ hội để học hỏi, rèn luyện và trở nên tốt hơn.
Ứng dụng trong cuộc sống hiện đại
Trong học tập và công việc: Hãy luôn nhìn vào những người giỏi hơn mình để học hỏi, không chỉ về kỹ năng chuyên môn mà còn về đạo đức nghề nghiệp. Đồng thời, khi gặp sai sót hoặc mâu thuẫn, thay vì đổ lỗi, hãy tự xem lại bản thân để cải thiện.
Trong các mối quan hệ cá nhân: Câu nói khuyến khích chúng ta giữ một thái độ cởi mở và tích cực trong các mối quan hệ. Hãy biết trân trọng người tốt và học từ họ, đồng thời không phán xét người xấu mà tự hoàn thiện chính mình.
Trong việc xây dựng xã hội: Nếu mỗi người đều biết học hỏi từ người giỏi và tự sửa đổi bản thân, xã hội sẽ trở nên văn minh và hòa hợp hơn. Tinh thần này góp phần xây dựng cộng đồng đoàn kết, nơi mọi người cùng phát triển.
Lời nhắn gửi từ câu nói
Khổng Tử đã chỉ ra rằng, sự trưởng thành của một con người không phụ thuộc vào hoàn cảnh mà phụ thuộc vào cách họ nhìn nhận và hành xử trước hoàn cảnh đó. Hãy biến những người xung quanh thành tấm gương để rèn luyện bản thân, bởi chỉ khi tự hoàn thiện, bạn mới có thể thực sự đạt được sự thành công và hạnh phúc.
Kết luận
Câu nói “Kiến hiền tư tề yên, kiến bất hiền nhi nội tự tỉnh dã” là một bài học quý giá về cách sống và tự rèn luyện. Hãy học hỏi từ những điều tốt đẹp và tự kiểm điểm từ những điều chưa tốt để không ngừng hoàn thiện chính mình. Khi mỗi cá nhân biết soi xét và rèn luyện bản thân, xã hội sẽ trở nên tốt đẹp hơn, và mỗi người sẽ đạt được một cuộc sống trọn vẹn hơn.
*
Luận Ngữ
Luận Ngữ là sách sưu tập ghi chép lại những lời dạy của Khổng Tử và những lời nói của người đương thời. Sách Luận Ngữ gồm 20 thiên, mỗi thiên đều lấy chữ đầu mà đặt tên, và các thiên không có liên hệ với nhau.
Đọc sách này, người ta hiểu được phẩm chất tư cách và tính tình của Khổng Tử, nhất là về giáo dục, ông tỏ ra là người thấu hiểu tâm lý của từng học trò, khéo đem lời giảng dạy thích hợp với từng trình độ, từng hoàn cảnh của mỗi người. Như có khi cùng một câu hỏi mà ông trả lời cho mỗi người một cách.
Trình Y Xuyên, một nhà Nho đời Tống nói: “Có người đọc xong Luận Ngữ mà không thấy gì cả, có người đọc xong lại thấy thích thú một vài câu, có người đọc xong thì rất thích thú đến độ múa tay múa chân mà không hay biết”. Bởi vậy, khi đọc Luận Ngữ, phải đọc chậm rãi, suy nghĩ tường tận, càng suy nghĩ càng phát hiện được nhiều điều hay.
Trình Y Xuyên lại nói: “Ai đọc xong Luận Ngữ mà vẫn còn những tính nết như trước khi chưa đọc thì người ấy chưa hiểu được sách Luận Ngữ vậy”. Tóm lại sách Luận Ngữ dạy đạo quân tử một cách thực tiễn, miêu tả tính tình đức độ của Khổng Tử để làm mẫu mực cho người đời sau noi theo.
Viên Ngọc Quý.
Hành Trình Hoàn Thiện Bản Thân Qua Những Câu Nói Của Khổng Tử
