Ngũ Thường là năm đức tính của bậc quân tử, năm phẩm chất đạo đức của người quân tử. Ai thiếu những phẩm chất này xem như là không xứng đáng làm người quân tử, bao gồm:
– NHÂN: lòng thương yêu mọi người, căn bản nhất
– LỄ: từ lòng thương yêu đó mà bày ra thái độ tôn trọng với mọi người theo các nguyên tắc của xã hội
– NGHĨA: lòng biết ơn đối với cha mẹ, thầy cô, lãnh đạo, bạn bè, anh chị em, thuộc cấp…
– TRÍ: biết phân biệt đúng sai mọi thứ, biết tính toán khôn ngoan mọi thứ, nhưng không trở thành thủ đoạn hiểm ác
– TÍN: giữ lời hứa, cái gì đã nói ra thì sống chết cũng phải giữ, phải thực hiện, phải theo đuổi đến cùng.
Thật ra ngoài năm phẩm chất căn bản này, bậc quân tử cũng cần những phẩm chất khác như:
– DŨNG: can đảm, dám xông pha vào nơi nguy hiểm khi cần thiết, dám chiến đấu với kẻ thù hung ác để bảo vệ quê hương, dám lên tiếng bênh vực người yếu thế bị ức hiếp, dám chấp nhận sự tra tấn để giữ bí mật cho quốc gia
– NHẪN: giỏi chịu đựng nghịch cảnh, không nản chí, không bỏ cuộc, không thù hận
– TĨNH: tâm điềm đạm hư vô, không xao động, không hốt hoảng, không hoang mang, gọi là công phu hàm dưỡng nội tại sâu xa, đủ để giữ phong cách đĩnh đạc trong mọi tình huống.
– KHIÊM: biết tôn trọng mọi người, biết lắng nghe học hỏi cái hay từ người khác, không bao giờ nghĩ mình hay, lúc nào cũng nhắc mình chỉ là tầm thường nhỏ bé…
Để thực hiện hoàn thành phẩm chất đạo đức của Ngũ Thường (và nhiều phẩm chất khác) bậc quân tử phải rèn luyện vất vả, phải cống hiến, phải phụng sự, phải được thử thách đủ thứ.
Những người được đạo quân tử như thế, cuối đời thường hay biết trước lúc ra đi. Lúc sống thì uy nghiêm rực rỡ cả quỷ thần cũng kính nể.
Từ phẩm chất quân tử, chỉ cần có thiền định hướng về vô ngã là có thể giác ngộ giải thoát không xa.
