Trong Luận Ngữ, Khổng Tử từng dạy: “Vãng giả bất khả gián, lai giả do khả truy” – nghĩa là “Cái đã qua không thể thay đổi được, cái sắp tới thì có thể”. Câu nói ngắn gọn nhưng ẩn chứa triết lý sâu sắc về cách con người đối mặt với quá khứ và chuẩn bị cho tương lai. Đây không chỉ là một bài học về sự chấp nhận và hy vọng, mà còn là kim chỉ nam để sống an nhiên và có trách nhiệm với chính mình.
“Vãng giả bất khả gián” – Học cách chấp nhận quá khứ
Quá khứ, dù vui hay buồn, dù thành công hay thất bại, đều là những điều đã xảy ra và không thể thay đổi. Khổng Tử nhắc nhở rằng việc tiếc nuối hay dằn vặt về những gì đã qua chỉ làm lãng phí thời gian và năng lượng. Đôi khi, con người có xu hướng đắm chìm trong sự hối tiếc, tự trách mình hoặc người khác vì những điều đã xảy ra. Tuy nhiên, điều này không mang lại giá trị gì, bởi mọi thứ đã thuộc về dĩ vãng.
Chấp nhận không có nghĩa là thờ ơ hay quên lãng, mà là nhìn nhận quá khứ như một bài học quý giá. Những sai lầm trong quá khứ là cơ hội để chúng ta hiểu rõ hơn về bản thân và tránh lặp lại những lỗi lầm tương tự trong tương lai. Như người ta thường nói, “Thất bại là mẹ thành công,” chính từ những thất bại ấy, chúng ta mới trưởng thành và mạnh mẽ hơn.
“Lai giả do khả truy” – Hy vọng từ tương lai
Phần thứ hai của câu nói mang đến một thông điệp tích cực: tương lai vẫn nằm trong tầm tay của mỗi người. Nếu quá khứ là thứ không thể thay đổi, thì tương lai lại là một trang giấy trắng, nơi chúng ta có thể viết nên những gì mình mong muốn.
Khổng Tử muốn nhấn mạnh rằng thay vì bị trói buộc bởi những gì đã qua, con người nên tập trung vào những gì mình có thể làm để thay đổi hiện tại và hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn. Tương lai là kết quả của những hành động hôm nay. Vì vậy, mỗi người cần sống một cách ý thức, đặt ra mục tiêu rõ ràng và làm việc không ngừng nghỉ để đạt được chúng.
Hơn nữa, tư duy hướng về tương lai còn giúp chúng ta sống với niềm hy vọng và lạc quan. Cuộc sống luôn có những khó khăn, nhưng niềm tin rằng ngày mai có thể tốt đẹp hơn sẽ là động lực để chúng ta bước tiếp.
Giá trị thời đại của lời dạy
Câu nói của Khổng Tử có ý nghĩa sâu sắc trong mọi thời đại, đặc biệt trong xã hội hiện đại, khi con người đối mặt với áp lực và biến động không ngừng. Ngày nay, nhiều người sống trong ám ảnh của những thất bại quá khứ hoặc lo lắng về tương lai đến mức quên mất giá trị của hiện tại.
“Vãng giả bất khả gián, lai giả do khả truy” nhắc nhở chúng ta rằng thời gian là hữu hạn và quý giá. Chúng ta không thể quay ngược thời gian để sửa chữa những điều đã xảy ra, nhưng có thể hành động ngay bây giờ để tạo dựng một tương lai như ý muốn.
Bài học từ câu nói
Lời dạy của Khổng Tử mang đến một bài học lớn: Hãy học cách chấp nhận quá khứ, sống trọn vẹn ở hiện tại và hướng tới tương lai với niềm tin và trách nhiệm.
- Đừng để quá khứ kìm hãm bước tiến của bạn.
- Đừng để nỗi lo về tương lai làm mờ đi ánh sáng của hiện tại.
- Hãy sống với tư duy rằng mỗi ngày là một cơ hội mới để cải thiện bản thân và làm điều tốt đẹp hơn.
Tóm lại, “Vãng giả bất khả gián, lai giả do khả truy” không chỉ là một triết lý nhân sinh, mà còn là chìa khóa để sống một cuộc đời ý nghĩa và trọn vẹn. Hãy để quá khứ trở thành nền tảng, hiện tại là động lực, và tương lai là mục tiêu để bạn không ngừng vươn lên và tỏa sáng.
*
Luận Ngữ
Luận Ngữ là sách sưu tập ghi chép lại những lời dạy của Khổng Tử và những lời nói của người đương thời. Sách Luận Ngữ gồm 20 thiên, mỗi thiên đều lấy chữ đầu mà đặt tên, và các thiên không có liên hệ với nhau.
Đọc sách này, người ta hiểu được phẩm chất tư cách và tính tình của Khổng Tử, nhất là về giáo dục, ông tỏ ra là người thấu hiểu tâm lý của từng học trò, khéo đem lời giảng dạy thích hợp với từng trình độ, từng hoàn cảnh của mỗi người. Như có khi cùng một câu hỏi mà ông trả lời cho mỗi người một cách.
Trình Y Xuyên, một nhà Nho đời Tống nói: “Có người đọc xong Luận Ngữ mà không thấy gì cả, có người đọc xong lại thấy thích thú một vài câu, có người đọc xong thì rất thích thú đến độ múa tay múa chân mà không hay biết”. Bởi vậy, khi đọc Luận Ngữ, phải đọc chậm rãi, suy nghĩ tường tận, càng suy nghĩ càng phát hiện được nhiều điều hay.
Trình Y Xuyên lại nói: “Ai đọc xong Luận Ngữ mà vẫn còn những tính nết như trước khi chưa đọc thì người ấy chưa hiểu được sách Luận Ngữ vậy”. Tóm lại sách Luận Ngữ dạy đạo quân tử một cách thực tiễn, miêu tả tính tình đức độ của Khổng Tử để làm mẫu mực cho người đời sau noi theo.
Viên Ngọc Quý.
Hành Trình Hoàn Thiện Bản Thân Qua Những Câu Nói Của Khổng Tử
